بحث گروهی

مفهوم بحث گروهی

بحث گروهی عبارت است از مشارکت همه‌ی افراد گروه در گفت ‌و گو درباره‌ موضوع یا مسئله‌ای خاص با هدف کمک به فهم بهتر جمعی و کسب توانمندی نو با بهر‌گیری از نظرات دیگران. (رئیس دانا، 1383 ، ص 9)

در این روش، معمولاً معلم موضوع یا مسئله‌ی خاصی را مطرح می‌کند و شاگردان در باره‌ی آن به مطالعه، اندیشه، بحث و اظهار نظر می‌پردازند و نتیجه می‌گیرند. آنان در ضمن مباحثه ، از اندیشه و نگرش‌های خود با ذکر دلایل علمی دفاع می‌کنند. (شعبانی ، 1379 ، ص 273)

در حقیقت ، روش بحث گروهی روشی است که به شاگردان فرصت می‌دهد تا نظرها، عقاید و تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارند و با شرکت فعال در مباحث و با کمک یکدیگر ابعاد مختلف یک مسئله را مورد بحث قرار می‌دهند و در پایان نسبت به آن ، شناخت عمیق‌تری به دست می‌آورند.

در روش بحث گروهی ، تأکید بیشتر بر یادگیری دانش‌آموز است و نه بر تدریس معلم، در این روش، تمام افراد آزادانه در بحث شرکت کرده و نظر خود را بیان می‌دارند و به نحوی فعال برای حل مسئله تلاش می‌کنند.

ویژگی موضوعات بحث گروهی

روش بحث گروهی در مورد دروس و موضوعاتی قابل اجرا است که دارای ویژگی‌های زیر باشند:

1-     مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث باشد.

2-   شاگردان درباره‌ی آن اطلاعات لازم را داشته باشند یا بتوانند کسب کنند. به عبارت دیگر، موضوع باید قابل فهم و متناسب با اطلاعات دانش‌آموزان باشد.

3-   درباره‌ی آن بتوان نظرهای مختلف و متفاوتی اظهار داشت، موافقان و مخالفانی داشته باشد و هر یک استدلال‌هایی برای نظرات خود داشته باشند.

  - روش بازدید علمی

گردش علمی ، کاری است عملی که بیرون از کلاس ، آزمایشگاه یا کتابخانه صورت می‌گیرد. اساس کار «بازدید علمی» را مشاهدات مستقیم تشکیل می‌دهد. در این روش‌ دانش‌آموزان می‌توانند از طریق مشاهده به جمع‌آوری اطلاعات و مقایسه آن‌ها بپردازند که در مقایسه، دانش‌آموزان با دقت به جزئیات ، می‌توانند شباهت‌ها و تفاوت‌ها را بیان نمایند و همچنین اطلاعات جمع‌آوری شده را طبقه‌بندی کنند.

در گردش علمی دانش‌آموزان جهت یادگیری بیشتر باید از نظر ذهنی و فیزیکی و به طور کلی با تمام حواس با موارد مورد مشاهده درگیر شوند و مهارت‌های جمع‌آوری اطلاعات ، طبقه‌بندی و مقایسه و …… را به نحو مطلوب کسب نمایند. (انصاری‌راد و دیگران، 1380 ، ص 111)

در واقع، گردش علمی این فرصت را در اختیار دانش‌آموزان می‌گذارد که با مشاهده‌ی مستقیم و مقایسه تفاوت‌ها یا مشابهت‌ها ، آشنایی بیشتری با محیط اجتماعی بیابند.

بازدید علمی باید با مطالب کتاب درسی دانش‌آموزان ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشد. اصولاً بازدید علمی به منظور مشاهده‌ی مطالب موجود در کتاب درسی و درک موقعیت و ویژگی‌های پدیده‌ها انجام می‌گیرد. از طریق به کارگیری این روش، می‌توان به مطالب کتاب درسی غنا بخشید و یادگیری دانش‌آموزان را عمیق‌تر و پایدارتر کرد.

در واقع ، بازدید علمی ، فرصتی برای دانش‌اندوزی، ارضای کنجکاوی ، مطرح کردن سؤالات و یافتن پاسخ آن‌ها، برای دانش‌آموزان فراهم می‌آورد.

روش بازدید علمی به دلیل اینکه توأم با تفنّن و تفریح است ، برای دانش‌آموزان با ایجاد انگیزه‌ی فراوان همراه است ، توجه آن‌ها را بر می‌انگیزد و برای دانش‌آموزان فرصتی فراهم می‌سازد که به اکتشاف بپردازد.

در شرایطی که بردن دانش‌آموزان به خارج از مدرسه برای مطالعه زمینه‌های خاصی فراهم باشد، گردش علمی روش مفیدی است.

به طور کلی گردش علمی می‌تواند دیدار از یک روستا یا شهر ، موزه ، نمایشگاه ، کارخانه یا یک مؤسسه آموزشی باشد . لازم نیست که گردش علمی حتماً‌دیدار از نقاط دور دست باشد، بلکه مشاهده محیط اطراف دانش‌آموازن که امکان کسب تجارب آموزشی را فراهم کند نیز می‌تواند گردش علمی محسوب شود. (صفوی ، 1373 ، ص 102)

رعایت نکات مهم در گردش علمی

1-    باید محل‌هایی برای گردش علمی انتخاب شود که از قبل برای معلم آشنا بوده و امکان بررسی و دقت نظر لازم در آن‌ها وجود داشته باشد.

2-   قبل از رفتن به گردش علمی باید هدف گردش علمی دقیقاً مشخص شود و دانش‌آموزان آگاهی کافی در مورد موضوع گردش علمی به دست آورند.

3-    در مورد خطراتی که ممکن است در یک بازدید علمی به وقوع پیوندد ، پیش بینی لازم صورت گیرد و خطرات به حداقل برسد.

4-    گزارش نویسی از بازدید علمی . در خاتمه دانش آموزان باید به صورت گروهی گزارش کوتاهی از بازدید علمی در کلاس ارائه نمایند.

محاسن و محدودیت ها

الف- محاسن

1-     پیوند فعالیت‌های مدرسه با جامعه

2-    کسب تجارب واقعی

3-    ایجاد انگیزه و علاقه

4-    فعال بودن دانش‌آموزان

ب- محدودیت‌ها

1-     نیاز به امکانات و هزینه

2-    نیاز به زمان بیشتر

3-    به هم خوردن برنامه رسمی مدرسه

4-    دارای مسئولیت و حوادث پیش بینی نشده (خطرات احتمالی)

روش حل مسأله

هر امری که مشکل و دشوار به نظر برسد و نیاز به فکر کردن و ارائه راه حل داشته باشد یک مسأله است.

از دیدگاه جان‌دیویی مسأله عبارت است از : هر موردی که باعث ایجاد شک و تردید شود و از دیدگاه ساچمن مسأله عبارت است از :‌ هر چیزی که اسرار آمیز ، غیر منتظره و ناشناخته باشد.

حل مسأله فرایندی است هدف‌دار که فراگیر را به یک راه حل می‌رساند. جهت رسیدن به راه حل ، تجربه، اطلاعات و مهارت‌های قبلی و علاقمندی از موارد پیش‌نیاز می‌باشند.

جان دیویی می‌گوید: حل مسأله فرایندی است برای کشف توالی و ترتیب صحیح راه‌هایی که به یک هدف یا یک‌ راه‌حل منتهی می‌شود و عامل اصلی رسیدن به هدف یا حل مسأله به کار بردن تجربه‌های قبلی و دانش فرد است. (محبی ، 1384 ، ص 23 و صفوی ، 1373 ، ص 79)

در الگوی حل مسأله به جای معلم، شاگرد محور فعالیت است و اطلاعات علمی مستقیماً به او انتقال داده نمی‌شود معلم با طرح مسأله ، شاگرد را به فعالیت وادار می‌کند و در جهت حل مسأله ، او را راهنمایی می‌کند و منابع آموزشی منحصر به کتاب درسی و معلم نیست. خود دانش‌آموز و محیط زندگی او از منابع اصلی هستند. می‌توان گفت حل مسأله ، نوعی روش تدریس است که با طرح یک مسأله شروع و با ترکیب تفکر و عمل و استفاده از تجارب مورد نیاز ، دانش‌آموزان به حل مسأله می‌پردازند.

مراحل اجرا در الگوی حل مسأله

1-     طرح مسأله: حل مسأله با طرح و مشخص کردن مسأله آغاز می‌شود.

2-    جمع‌آوری اطلاعات : شاگرد پس از مواجه شده با مسأله ، باید با کمک و هدایت معلم به دنبال اطلاعات مورد نیاز برود.

3-   ساختن فرضیه : منظور از فرضیه سازی، پیش بینی راه حل‌های احتمالی و حدسی برای حل مسأله است (حدس زدن یا مشخص کردن علل مسئله)

4-   آزمایش فرضیه : برای قبولی یا رد فرضیه باید آن را بیازماییم. آزمایش فرضیه فعالیتی است آگاهانه که در آن اطلاعات جمع‌آوری شده ، تحلیل ، ترکیب و ارزشیابی می‌شوند.

5-   نتیجه‌گیری ، تعمیم و کاربرد : بدون نتیجه‌گیری مسأله حل نخواهد شد، اساس این الگو آن است که شاگرد مشکلی را که با آن مواجه می‌شود به نحوی قابل قبول برای خود حل کند و مفاهیم تازه‌ای را یاد بگیرد.

نقش و وظیفه معلم در الگوی حل مسأله

1-    در الگوی حل مسأله ، معلم نقش مشاور، راهنما و مدیر را در فرایند تدریس بازی می‌کند. او به جای انتقال اطلاعات و واقعیت‌های علمی، روش کسب اطلاعات را به شاگردان می‌آموزد.

2-   در روش حل مسأله ، معلم باید بتواند دانش‌آموزان را به یادگیری تشویق و تحریک کند و ضمن ایجاد رغبت و انگیزه در یادگیرندگان برای حل مسأله، به خوبی هدف از طرح مسأله را بیان کند ، به گونه‌ای که همه‌ی دانش‌آموزان دقیقاً مسأله را تشخیص دهند.

3-    معلم به دانش‌آموزان از طریق معرفی منابع اطلاعاتی ، آزمایش ، مصاحبه و ... کمک می‌کند.

4-    داشتن ارتباط نزدیک و صمیمی با دانش‌آموزان و شناسایی افراد خلاق

5-    داشتن صبر و حوصله و بردباری در تمام مراحل اجرای الگو حل مسأله از کنترل کار گروه‌ها گرفته تا ارائه گزارش‌ها و انتخاب برترها

نقش و وظیفه‌ی دانش‌آموزان در الگوی حل مسأله

1-     در الگوی حل مسأله ، شاگردان با اشتیاق و علاقه و با کمک و هدایت معلم، باهم در جهت حل مسأله تلاش می‌کنند.

2-   شاگردان در یادگیری از طریق حل مسأله، با بهره‌گیری از تجارب و دانسته‌های پیشین خود، و با بهره‌گیری از تفکر و نیروی خلاقه‌ی ذهنی خود، درباره‌ی رویدادهای محیط خود می‌اندیشند تا مشکلی را که با آن مواجه شده‌اند به نحو قابل قبولی حل کنند.

3-    در الگوی حل مسأله ، شاگردان دائماً با معلم در ارتباطند و ارتباط آنان دوجانبه، بسیار صمیمی و همراه با حس احترام است.

4-   برای آزمایش فرضیه ، شاگرد باید اطلاعات و شواهد موجود را تحلیل کند و بتواند تشخیص دهد که شواهد موجود تا چه اندازه او را در اثبات درستی یا نادرستی فرضیه یاری خواهد کرد.

محاسن و محدودیت ها

الف- محاسن

1-      انگیزه درونی در فراگیران ایجاد می‌شود (مسائل مورد علاقه دانش‌آموزان است)

2-     یادگیری از طریق حل مسأله نشاط آور و پایدار است.

3-    حل مسأله با ایجاد تفکر نقّاد همراه است و دانش‌آموزان هیچ چیز را بدون دلیل رد یا تأیید نمی‌کنند.

4-     روحیه همکاری ، تعاون و احترام به عقاید دیگران و مسئولیت پذیری به کار گرفته می‌شود.

5-    روش حل مسأله برای حل مسائل زندگی آینده در فراگیران نگرش‌های مطلوب ایجاد می‌کند.

6-     در حل مسأله مهارت‌هایی چون بحث و گفت‌وگو ، مطالعه، پژوهش و آزمایش تقویت می‌شود.

7-    روش حل مسأله موجب فعال و سهیم شدن شاگردان در فعالیت‌های آموزشی می‌شود.

8-    در روش حل مسأله ، تمام جنبه‌های روانی ، اجتماعی و سرانجام کل شخصیت شاگردان مورد توجه قرار می‌گیرد.

9-     اجرای الگوی حل مسأله، موجب افزایش درک علم و تولید تفکر خلاق می‌شود.

 10-      دانش‌آموزان ، نگرش‌ها ، ارزش‌ها ، مهارت‌ها و دانش‌های جدید می‌آموزند.

ب- محدودیت‌ها

1-      اجرای چنین الگوی بسیار مشکل است ، زیرا احتیاج به معلمان قوی و با تجربه و پژوهشگر دارد.

2-     در چنین الگوی ، فعالیت‌های آموزش به فضا ، امکانات و تجهیزات فراوان نیاز دارد.

3-    این الگو به زمان زیاد نیاز دارد.

4-           این الگو در کلاس‌های پر جمعیت قابل اجرا نیست، تعداد شاگردان در هر کلاس نباید از 20 نفر تجاوز کند.

5-    اگر مسأله‌ ، توجه شاگردان را جلب نکند یا برای آنان به اندازه‌ی کافی برانگیزاننده نباشد ، کاربرد این الگو بسیار مشکل خواهد شد.

  - روش بارش مغزی یا فکری

بارش مغزی یا بارش فکری بیان افکار و ایده‌های آنی از طرف دانش‌آموزان در کلاس می‌باشد و روشی است که با استفاده از آن، دانش‌آموزان ، نظرات، افکار و پیشنهاداتی در مورد یک موضوع و یا حل یک مسئله، ارائه می‌دهند و می‌توانند به راه‌حل‌های تازه و خلاق برسند.

در این روش، دانش‌آموزان با آزادی تمام، کلیه‌ی مطالبی را که در مورد موضوع به ذهنشان می‌رسد، فوراً بیان می‌کنند. بنابراین، دانش‌آموز به طور ناخودآگاه و فوری از یافته‌ها و دانسته‌های قبلی خود استفاده می‌کند و آن‌ها را به کلاس ارائه می‌دهد و به تدریج دانش‌آموزان، مجموعه‌ی جملات و کلماتی را بیان می‌کنند که تمامی آن‌ها در کنار یک‌دیگر می‌تواند بخش عمده‌ای از مطالب مرتبط با سرفصل مربوطه را ارائه دهد. با به‌کارگیری این روش، می‌توان به حجم و کیفیت دانسته‌های دانش‌آموزان درباره‌ی یک مطلب پی‌برد، متن کتاب درسی را غنای بیش‌تری بخشید، دریافت دانش‌آموزان را از یک موضوع، ارزش‌یابی کرده و بالاخره دانش‌آموزان را تشویق کرد تا در فضایی دوستانه به مبادله و ارائه‌ی دانش‌ها و دانسته‌های خود بپردازند. (نظریان و دیگران ، 1379 ، ص 52)

قواعد روش بارش مغزی

1-    وقتی مسئله‌ای برای حل کردن مطرح می‌شود، همه‌ی دانش‌آموزان تشویق می‌شوند تا هر راه حل یا اندیشه‌ای را که به ذهنشان می‌رسد، بیان کنند.

2-     دانش‌آموزان باید هر مطلبی را که به ذهنشان می‌رسد، فوراً بیان کنند.

3-    همه‌ی نظرات و واکنش‌ها توسط معلم ثبت می‌شود.

4-    دانش‌آموزان بکوشند مطالب یک دیگر را تکمیل کنند.

5-         دانش‌آموزان به طور داوطلبانه و اختیاری در این امر شرکت کرده و هرگز آنها را مجبور به اظهار نظر نمی‌کنیم.

6-     هیچ پیشنهاد یا راه حلی نباید مورد ارزشیابی قرار گیرد تا همه‌ی راه‌حل‌ها و اندیشه‌ها بیان شوند. به عبارتی هیچ دانش‌آموزی حق ندارد نظرات دیگران را مورد نقد یا قضاوت قرار دهد یا آن‌ها را مسخره کند.

7-    کمیت مورد نظر است . هر چه ایده‌ها بیش‌تر باشد. شانس رسیدن به بهترین راه حل بیش‌تر است.

8-    ترکیب و بهبود ایده‌ها دنبال می‌شود و اعضای گروه تشویق می‌شوند از ایده‌های یک دیگر استفاده کنند و آن‌ها را باهم‌ترکیب کنند.

مراحل اجرایی روش بارش مغزی در کلاس درس

1-     ارائه یک عنوان (موضوع) از سوی معلم به دانش‌آموزان

2-    بیان فوری مطالب، کلمات و جملاتی در مورد عنوان از طرف دانش‌آموزان.
در این مرحله، دانش‌آموزان به طور ناخودآگاه، فوری و با استفاده از دانسته‌های قبلی، مطالب خود را به کلاس ارائه می‌دهند و سعی می‌کنند مطالب یک دیگر را تکمیل کنند.

3-    نوشتن مطالب دانش‌آموزان برروی تخته سیاه توسط معلم
نوشتن مطالب، ایده‌ها و افکار دانش‌آموزان را باید تا جایی ادامه داد که دیگر آن‌ها چیزی برای مطرح کردن نداشته باشند. (حدود 10 تا 15 دقیقه)

4-    جمع‌بندی مطالب
در این مرحله ، همه‌ی مطالب و ایده‌ها ، خوانده شده و مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و در صورت لزوم در آن‌ها اصلاحاتی به عمل می‌آید. و مطالب نامربوط با ذکر علت از فهرست مطالب خارج می‌شود. ارائه‌ی توضیح و علت نامربوط بودن آن به یادگیری مطالب کمک می‌کند.

5-    نتیجه گیری
در این مرحله‌ می‌توان از دانش‌آموزان خواست تا عناوین و مطالبی را که در یک دسته قرار می‌گیرند، دسته‌بندی کنند و در یک گروه جای دهند. دانش‌آموزان در این مرحله باید وادار شدند که با دسته‌بندی مطالب به نتیجه‌گیری‌هایی بپردازند و تعمیم‌هایی را انجام دهند. مهم‌ترین کار معلم در این روش این است که مطالب گفته شده از سوی دانش‌آموزان را به سمت و سوی واقعی موضوع درس هدایت کند و اشتباهات مفهومی یا اطلاعاتی آن‌ها را اصلاح کند.

  - روش بازدید علمی

گردش علمی ، کاری است عملی که بیرون از کلاس ، آزمایشگاه یا کتابخانه صورت می‌گیرد. اساس کار «بازدید علمی» را مشاهدات مستقیم تشکیل می‌دهد. در این روش‌ دانش‌آموزان می‌توانند از طریق مشاهده به جمع‌آوری اطلاعات و مقایسه آن‌ها بپردازند که در مقایسه، دانش‌آموزان با دقت به جزئیات ، می‌توانند شباهت‌ها و تفاوت‌ها را بیان نمایند و همچنین اطلاعات جمع‌آوری شده را طبقه‌بندی کنند.

در گردش علمی دانش‌آموزان جهت یادگیری بیشتر باید از نظر ذهنی و فیزیکی و به طور کلی با تمام حواس با موارد مورد مشاهده درگیر شوند و مهارت‌های جمع‌آوری اطلاعات ، طبقه‌بندی و مقایسه و …… را به نحو مطلوب کسب نمایند. (انصاری‌راد و دیگران، 1380 ، ص 111)

در واقع، گردش علمی این فرصت را در اختیار دانش‌آموزان می‌گذارد که با مشاهده‌ی مستقیم و مقایسه تفاوت‌ها یا مشابهت‌ها ، آشنایی بیشتری با محیط اجتماعی بیابند.

بازدید علمی باید با مطالب کتاب درسی دانش‌آموزان ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشد. اصولاً بازدید علمی به منظور مشاهده‌ی مطالب موجود در کتاب درسی و درک موقعیت و ویژگی‌های پدیده‌ها انجام می‌گیرد. از طریق به کارگیری این روش، می‌توان به مطالب کتاب درسی غنا بخشید و یادگیری دانش‌آموزان را عمیق‌تر و پایدارتر کرد.

در واقع ، بازدید علمی ، فرصتی برای دانش‌اندوزی، ارضای کنجکاوی ، مطرح کردن سؤالات و یافتن پاسخ آن‌ها، برای دانش‌آموزان فراهم می‌آورد.

روش بازدید علمی به دلیل اینکه توأم با تفنّن و تفریح است ، برای دانش‌آموزان با ایجاد انگیزه‌ی فراوان همراه است ، توجه آن‌ها را بر می‌انگیزد و برای دانش‌آموزان فرصتی فراهم می‌سازد که به اکتشاف بپردازد.

در شرایطی که بردن دانش‌آموزان به خارج از مدرسه برای مطالعه زمینه‌های خاصی فراهم باشد، گردش علمی روش مفیدی است.

به طور کلی گردش علمی می‌تواند دیدار از یک روستا یا شهر ، موزه ، نمایشگاه ، کارخانه یا یک مؤسسه آموزشی باشد . لازم نیست که گردش علمی حتماً‌دیدار از نقاط دور دست باشد، بلکه مشاهده محیط اطراف دانش‌آموازن که امکان کسب تجارب آموزشی را فراهم کند نیز می‌تواند گردش علمی محسوب شود. (صفوی ، 1373 ، ص 102)

رعایت نکات مهم در گردش علمی

1-    باید محل‌هایی برای گردش علمی انتخاب شود که از قبل برای معلم آشنا بوده و امکان بررسی و دقت نظر لازم در آن‌ها وجود داشته باشد.

2-   قبل از رفتن به گردش علمی باید هدف گردش علمی دقیقاً مشخص شود و دانش‌آموزان آگاهی کافی در مورد موضوع گردش علمی به دست آورند.

3-    در مورد خطراتی که ممکن است در یک بازدید علمی به وقوع پیوندد ، پیش بینی لازم صورت گیرد و خطرات به حداقل برسد.

4-    گزارش نویسی از بازدید علمی . در خاتمه دانش آموزان باید به صورت گروهی گزارش کوتاهی از بازدید علمی در کلاس ارائه نمایند.

محاسن و محدودیت ها

الف- محاسن

1-     پیوند فعالیت‌های مدرسه با جامعه

2-    کسب تجارب واقعی

3-    ایجاد انگیزه و علاقه

4-    فعال بودن دانش‌آموزان

ب- محدودیت‌ها

1-     نیاز به امکانات و هزینه

2-    نیاز به زمان بیشتر

3-    به هم خوردن برنامه رسمی مدرسه

4-    دارای مسئولیت و حوادث پیش بینی نشده (خطرات احتمالی)

مشارکت دانش آموزان در فرایند یاد دهی- یادگیری

 در طرح جدید آموزش علوم، همواره سعی بر این است که فرایند یادگیری از   حالت انفعالی- یعنی یادگیری به روش سنتی- به حالت یادگیری فعال درآید. یادگیری فعال چیست؟به طور خلاصه، یادگیری فعال آن نوع یادگیری است که دانش آموز خود در تولید مفهوم مشارکت دارد. در مقابل، یادگیری انفعالی قرار دادن دانش آموز در مقابل مفاهیم آماده و از پیش تولید شده ای است که انتظار می رود آنها را حفظ کند. در یادگیری فعال موضوع مهم آموختن مطالب همراه با درک و فهم آن هاست. این نوع آموختن، تنها از راه درگیر شدن مستقیم با مسئله و کسب تجربه های دست اول حاصل می شود اما در یادگیری انفعالی، تأکید بر خواندن مطالب و حفظ کردن آنهاست. به تعبیر پائولوفوره، یادگیری انفعالی، یادگیری به مدل «بانکی» است. دانش آموز طی یک ثلث، به تدریج مطالب را در ذهن خود ذخیره می کند و همان ها را در امتحان پس می دهد؛ بنابراین، بهترین نمره به کسی داده می شود که امانت های سپرده شده به صندوق حافظه را به طور کامل بدون نقصان پس بدهد!در یادگیری انفعالی، معلم یاددهنده ی مطالب و مفاهیم است، در نتیجه، بیشتر به روش سخنرانی متوسل می شود. چنین معلمانی می کوشند مطالب را به حد افراط صحیح، کامل، با جزئیات مفصل و ذکر انواع مثال ها ارائه دهند. در حالی که در شیوه ی یادگیری فعال- یاددهی- یادگیری، معلم بیش از آن که یاددهنده ی مطلب باشد، راهنمای یادگیری است و بیش از آن که پاسخ دهنده ی پرسش باشد، ایجاد کننده ی پرسش است. در شیوه ی انفعالی یادگیری، تبدیل کتاب درسی به جزوه ی پرسش و پاسخ، امری عادی و رایج است. معمولا? در دوره ی عمومی، پیش از امتحان جزوه ای به دانش آموان داده می شود که بالای آن نوشته شده است: «دانش آموزان عزیز، پاسخ پرسش های زیر را به کمک والدین خود بیابید و به دقت یاد بگیرید.»

در این زمینه، کتاب های متعدد کمک آموزشی هم به معلمان سنت گرا یاری می رسانند. در حالی که معلمان واقعی از هرگونه اقدامی که به کلیشه ای شدن پرسش ها و پاسخ ها بینجامد، پرهیز می کنند.
در یادگیری فعال، تکلیف شب عبارت است از فعالیت هایی مانند: «جمع آوری اطلاعات» ، «بپرسید و به هم کلاسان خود بگویید»، «بسازید»، «آزمایش کنید» و ... که دانش آموزان باید در خارج از کلاس انجام دهند. فعالیت هایی که در کتاب های علوم دوره ی ابتدایی و راهنمایی آمده، برای این کار بسیار مناسب است. در صورتی که در شیوه  ی یادگیری سنتی، بیشتر از تکالیفی مانند رونویسی استفاده می شود.
در روش فعال یاددهی- یادگیری، به ارزش یابی فعالیت های دانش آموزان در کلاس درس، بسیار توجه می شود. در این نوع ارزش یابی، ارزش یابی مهارت و نگرش ها به اندازه ی ارزش یابی از دانستی ها اهمیت دارد؛ در حالی که در روش انفعالی، امتحان پایان ثلث بخش اصلی ارزش یابی است و در آن، تنها بر ارزش یابی از دانسته ها تأکید می شود.

الگــــوی پــــژوهش گـــروهی ( تفحص گــــروهی )

این الگو برای کمک به دانش آموزان در تقویت مردم سالاری, تشریک مساعی و آموزش آنها از طریق همکاری کاوشگرانه در فهم و مسائل اجتماعی و تحصیلی است در این الگو معلم مانند یک مشاور عمل می کند و بایستی بتواند به درخواستهای دانش آموزان پاسخ دهد و به کمک آنها نیازمندیهای آموزش را فراهم آورد. این الگو نیازمند یک جو مثبت برای استدلال و مذاکره می باشد و در همه سنین و سطوح تحصیلی و انجام کارهای گروهی کاربرد مناسبی دارد. این الگو در نهایت منجر به کاوشگری منظم , کنترل و پویش موثر گروهی, تقسیم کار, مردم سالاری, تعهد و تمایل نسبت به کاوشگری و هم کوششی در دانش آموزان می شود. 

الگــــوی آمــــوزش آزمایشگاهــــی

این الگو باعث افزایش فهم اجتماعی , مهارت , توانایی یادگیری و تقویت کار گروهی در دانش آموزان می شود. معلم در این الگو نقش مشاور را ایفا نموده و دانش آموزان را حمایت می نماید. در نهایت منجر به تقویت یادگیری و آموزش در بستر پژوهش در آنها می شود. این الگو برای کلیه دروس به ویژه علوم دقیقه و در تمام دوره های تحصیلی و سنین مختلف کاربرد دارد. 

الگـــوی کاوشگـــــری علـــوم اجتماعـــــی

این الگو باعث درک مسائل اجتماعی, از قبیل مردم شناسی, جامعه شناسی, فرهنگ شناسی, مهارت عقلی, آموختن اطلاعات, تشکیل مفاهیم و استفاده مناسب از مفاهیم در دانش آموزان می شود. در این الگو معلم موقعیت کاوشگری را ایجاد و از دانش آموزان می خواهد تا به بررسی و نتیجه گیری در مورد آن بپردازند. این الگو در تمام سنین و دوره های تحصیلی به ویژه در درس علوم اجتماعی کاربرد دارد. و در نهایت باعث تقویت فهم و درک دانش آموزان در خصوص مسائل اجتماعی می شود. 

الگـــوی یادگیـــــــری در حد تسلط آمـــــــوزش مستقیـــم

(نظــــریه اجتماعــــی یادگیــــری )

هدف این الگو ایجاد و تقویت مهارتهای اساسی, مطالب آموختنی از ساده به مشکل و دادن مطالب درسی به صورت انفرادی به دانش آموزان و استفاده از تکنولوژی دیداری و شنیداری و دانش آموزان است. در این الگو معلم حامی دانش آموزان است و به آنها کمک می کند تا مستقل یاد بگیرند. این الگو در نهایت دانش آموزان را قادر به تسلط بر محتوای علمی, تقویت انگیزه درس خواندن, توانایی کنترل خود و تقویت عزت نفس می نماید. این الگو در همه دوره های آموزشی و سنین مختلف کاربرد دارد.

الگـــوی آمــــوزش برای رشد مفهــــوم و مهـــارت

این الگو معمولاً به دو صورت زیر است:

?- الگوی نظریه و عمل:

مانند یک مهارت ریاضی که در آن مهارت با نشان دادن ممارست, باز خورد و نظارت در هم می آمیزد تا دانش آموز بر آن مهارت تسلط یابد.

?- شبیه سازی که از توصیف موقعیت های زندگی ایجاد می شود.

مثال :معلم در درس جغرافیا, کره زمین است و یا از مولاژ استفاده می کند و اندامها و دستگاه های مختلف بدن انسان را نشان می دهد. در این الگو معلم نقش هادی و راهنما را دارد و بایستی یادگیری با تشکیل شرکت سهامی فکر بین دانش آموزان و معلم انجام گیرد این الگو در همه سنین و سطوح تحصیلی کاربرد دارد و در نهایت باعث افزایش مفاهیم و مهارتهای آگاهی درباره سیستمهای اجتماعی, همدردی, آگاهی از تنش تغییر و احساس اثر بخشی در دانش آموزان     می شود.»(محمدی ، ص49 ، 1383 )

الگوی کاوشگری علمی

این الگو باعث آموزش علمی به سبکهای مشخص و آموزش مفاهیم بنیادی در دانش آموزان می گردد . رسالت معلم در این الگو پرورش کاوشگری , ایجاد جوی توام با همکاری و داشتن انعطاف است. این الگو منجر به دانش علمی تعهد به کاوشگری علمی, ژرف اندیشی و روح مهارت همکاری در دانش آموزان می شود.  مـراحل این الگو عبارتند از:

?- فراهم آوردن زمینه جسنجو برای دانش آموزان .

?- تعیین مسئله از سوی دانش آموزان .

?- مشخص کردن مسئله در هر جستجو توسط دانش آموزان .

?- دانش آموزان حدس در خصوص راههای توضیح مشکل می پردازند.

الـگــــوی تدریس غیـــــر مستقیم

این الگو باعث مشارکت فراگیران در یادگیری شده و به آنها یاد می دهد که چگونه خود را به فراگیری مطالب پرداخته و مسائل را حل نمایند. معلم نقش هادی, راهنما و تسهیل کننده را دارد و دانش آموز آغاز کننده به نحوی که معلم به دانش آموزان کمک می کند تا مسائل را تعریف و برای حل موفقیت آمیز آنها اقدام نمایند. همچنین معلم بایستی مکانی آرام توام با جو مثبت و اطلاعات مورد نیاز برای دانش آموزان فراهم نماید. این الگو دانش آموزان را قادر به افزایش آگاهی فردی, رشد خود, هدفهای اجتماعی و تحصیلی متنوع می نماید. مراحل تدریس این الگو عبارتند از:

?- تعریف موقعیت توسط فراگیر به نحوی که معلم ابراز احساسات  را ترغیب       می کند.

?- کشف مشکل بوسیله دانش آموزان .

?- رشد بینش توسط بحث دانش آموزان در باره مسئله و حمایت معلم از آنها.

?- برنامه ریزی و تصمیم گیری توسط دانش آموزان .

?- یکپارچگی از طریق توسعه بینش دانش آموزان در خصوص مسئله و حمایت معلم از آنها. 

الگـــوی بدایع پــــردازی ( افـــزایش تفکــــر خلاق )

هدف این الگو افزایش تفکر خلاق و مشکل گشایی در مواقع خاص, بر هم زدن سنتهای متداول و گسترش افقهای فردی و اجتماعی در دانش آموزان است. معلم سوالاتی از دانش آموزان می نماید, ولی پاسخ دانش آموزان کاملاً باز است و معلم بایستی کمک کند تا شاگردان تفکر خود را بسط دهند این الگو باعث رشد خلاقیت و نوع آوری, همبستگی گروه و بر هم زدن سنتها در نزد انظار می شود.

مراحل تدریس الگو عبارتنداز:

?- توصیف وضعیت جدید به کمک معلم

?- قیاس مستقیم به نحوی که معلم قیاس مستقیم ( مقایسه ساده از دو موجود یا دو مفهوم) را پیشنهاد و از شاگردان می خواهد آنها را توصیف کنند.

?- قیاس شخصی به نحویکه معلم شاگردان را به قیاس مستقیم ( شدن) ترغیب میکند.

?- مقایسه قیاسهـــا از طــــــریق شاگردان

?- تــوضیح تفاوتها به کمک شاگــردان

?- اکتشاف به کمک شاگــردان

?- قیاس زایی، شاگردان مجدد به بیان شباهتها و تفاوتهای قیاس می پردازند. 

الگــــوی آگاهی یابی

اهداف این الگو کمک به دانش آموزان برای توسعه آگاهی از توانایی های خویشتن در تفکر و احساسات گروهی, مناسب انسانی و ایجاد تصور ذهنی از خود است. معلم باید در این الگو انعطاف پذیر باشد. این الگو منجر به افزایش آگاهی، خود یک پارچگی روابط میان فردی می شود. مــــراحل این الگو عبارتند از :

?- مشخص کردن تکلیف برای شاگردان از طریق ایجاد محیط امن برای آنها

?- بحث و تحلیل در خصوص گام اول  

الگـــــوی دیــــدار در کــــلاس درس

این الگو برای کمک به فراگیران در پذیرش مسئولیت رفتار و شرایط اجتماعی است معلم بایستی دارای شخصیتی صمیمی و ماهر در فنون بحث میان فردی باشد و بیشتر اقدامات کنترل, ولی با دانش آموزان  سهیم است. این الگو باعث استقلال و خود محبت دهی و آزاد اندیشی می شود. مــــراحل الگو عبارتند از:

?- استقرار فضایی از پذیرش مشارکت ( تشویق دانش آموزان برای مشارکت و سخن گفتن)

?- طرح مسئله برای بحث بوسیله دانش آموزان یا معلم و بررسی پیامدهای آن

?- بررسی قضاوت ارزشی توسط فراگیران در خصوص مسئله

?- تعیین اقدام دیگر جایگزین از طریق توافق دانش آموزان که کدام مسئله را پیگیری نمایند.

?- التزام علمی دانش آموزان در برابر جمع

?- پیگیری رفتاری از طریق سنجش رفتارهای جدید ایجاد شده در دانش آموزان  .

الگـــوی پیش سازمـــان دهنـــده

این الگو باعث یادگیری با معنا در دانش آموزان می شود و در آن معلم, ساخت ذهنی را در دست دارد و همواره مطالب قبلی تمیز دهنده را در دست دارد و همواره مطالب یادگیری را به سازمان دهندگان ارتباط می دهد و به شاگردان کمک می کند تا مطالب جدید را از مطالب قبلی تمیز دهند این الگو منجر به تقویت مفاهیم, درون سازی معنی دار اطلاعات و افکار, عادت به تفکر منظم و منطقی و تقویت روحیه کاوشگری در دانش آموزان می شود, و برای کلیه سطوح تحصیلی مناسب است. مـــراحل پیش سازمان دهنده:

?- از طریق روشن کردن منظور درس به وسیله مثال و تکرار.

?- ارائه مطالب , یا وظیفه مورد نظر برای دانش آموزان با یک نظم منطقی.

  ?- تحکیم سازمان شناخت از طریق یادگیری فعال و توافق مجدد و یک نظم منطقی.

  ?- تحکیم سازمان شناخت از طریق یادگیری فعال و توافق مجدد و یکپارچه.

 الگوی یادسپاری

این الگو باعث تاکید بر پردازش اطلاعات, افزایش یادسپاری و درونی کردن اطلاعات در دانش آموزان می شود. معلم و شاگردان بصورت یک گروه برای دادن مطالب جدیدجهت یادسپاری تلاش می کنند.این الگو نیاز به عکس, وسایل مجسم , فیلم و سایر مطالب دیداری و شنیداری دارد. معلم شاگردان را در تعیین موضوعها, جهتها و تصویرهای کلیدی یاری می کند.این الگو دانش آموزان را در تسلط بر حقایق و افکار سیستمی برای یادسپاری تقویت قدرت ذهنی و افزایش یادسپاری کمک و در تمام مراحل و سنین کاربرد دارد. مراحل تدریس این الگو عبارت است از:

  ?- توجه به مطالبی که باید یادسپاری شوند. از طریق خط کشیدن زیر آنها و ...

?- ایجاد ارتباط از طریق فنون کلمه کلیدی و کلمه جایگــــزین

  ?- بسط تصاویــــــر

  ?- تمــــرین و یاد آوری به منظور آموخته شدن کامل

الگوی رشد عقلی

این الگو باعث سازگاری و متناسب نمودن آموزش با مراحل رشد فراگیران میشود. در این الگو کاوشگری در جوی اجتماعی و عقلی آزاد همراه است. معلم باید جو تسهیل کننده ای ایجاد تا شاگرد احساس خود را آزادانه بیان کند. این الگو منجر به تقویت جنبه های انتخابی رشد شناختی و جنبه های عاطفی و اجتماعی در دانش آموزان می شود.مـراحل تدریس الگو عبارتند از:

?- به وجود آوردن موقعیتی که مطابق رشد دانش آموز باشد.

?- کاوشگری از طریق دریافت پاسخهای دانش آموزان.

  ?- انتقال از طریق بررسی استدلال دانش آموزان.