بازی های کودکانه

هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفمندی که به صورت فردی یا گروهی انجام شود و موجب کسب لذت و برآورده شدن نیازهای کودک گردد را بازی تعریف کرده اند. از طریق بازی، کودکان بسیاری از خصوصیات از قبیل تهاجم یا تسلیم، تمایل به فرمان دادن یا فرمان بردن، اجتماعی بودن یا منزوی بودن، افسردگی یا شادی، احساسات دوستانه یا خصمانه، و همچنین امیال و آرزوهای خود را بروز می دهند.

کودکان به بازیهای مختلفی می پردازند که هر بازی نشان دهنده احساسات مختلف در آنهاست. کودکان برای ابراز آرزوها و خواسته های خود به تخیل و رویاپردازی مشغول می شوند و برای رسیدن به آرزوهایشان خود را با بازیهای تخیلی سرگرم می کنند. همچنین برای بیان رفتارهای پرخاشگرانه به بازیهایی می پردازند که در آن بتوانند با حمله و تخریب پدیده های عادی و معنوی راهی برای بروز خشم خود پیدا کنند؛ و در نهایت برای ساخت و پیدا کردن نقش مورد علاقه خود به بازیهای تقلیدی می پردازند. در ادامه انواع بازی کودکان شرح داده می شوند.

انواع بازی کودکان

روان شناسان کوشیده اند انواع بازی های موثر بر سطوح متفاوت رشد کودک را شناسایی کنند. بازی های کودکان به شش دسته زیر تقسیم می شود:

- بازی فعال:

- بازی اکتشافی و مهارتی:

- بازی تقلیدی:

- بازی سازنده:

 این بازی، نیازمند ترکیبی از حرکت های درست، توانایی حسی، و درک شناختی و نمادی است .

- بازی نمادی:

- بازی با قاعده:

بدین طریق کودک با بازی منصفانه، مقررات بازی ها، ثبت درست نتایج بازی، نوبت گرفتن، مفهوم مشارکت و... آشنا می شود.

پیشنهادهایی در خصوص بازی کودکان به والدین

 

بازی، فرصت گرانبها برای کودک است و امکان شناخت محیط اطراف را فراهم می کند، لذا والدین بایستی توجه داشته باشند که مواجهه کودک با سرزنش و خشم به هنگام کسب تجربه و تمرین در حین بازی آثار نامطلوبی در روحیه او بر جای می گذارد؛ بنابراین والدین بهتر است به رعایت اصول زیررا در بازی کودکان مد نظر داشته باشند:

- با مطالعه  و شرکت  درکلاس های آموزش خانواده (وابسته به سازمان شهرداری)،  اطلاعات و شناخت لازم را در خصوص انواع بازی و کارکردهای آن بر رشد کودک کسب کنید.

- والدین  بهتر است بازی را به عنوان بهترین و مؤثرترین وسیله تربیتی در زندگی کودکان در نظر بگیرند و سعی کنند اصول و قوانین حساب شده ای را به عنوان ضوابط  و اصول زندگی در هر بازی به کودک بیاموزند.

- والدین نباید در بازی های کودکان، قانون گذار  زمان و نوع بازی باشند و به طور مستقیم دخالت نکنند بلکه بایستی نقش هدایتگر داشته باشند و به کودک حق انتخاب نوع بازی و آزادی عمل بدهند.

- والدین  بهتر است در زندگی مربی و همبازی کودکان باشند.

- ریخت و پاش، موجب پرورش قوه خلاقیت و استعداد ذهنی کودک می شود، لذا با ریخت و پاش کودکان مخالفت نکنید.

- برای آموزش احساس مالکیت، نظم و انضباط، جعبه هایی را برای جابه جایی و مرتب کردن وسایل بازی کودک تهیه کنید.

 -  برای بازی مورد علاقه کودک فضای کافی و مناسب فراهم کنید، چرا که نبود فضای مناسب آثار نامطلوبی را بر حالات روانی کودک بر جای می گذارد.

-  برای دستیابی راحت کودک به وسیله مورد علاقه، بهتر است اشیا و اسباب بازیهای متنوعی در دسترس کودک قرار دهید.

-   برای جلوگیری از امتناع و کناره گیری کودک از بازی بهتر است  بازیهای خوشایند کودک را ارائه دهید.

-  بازی را برای اطفال انتخاب کنید که موجب افزایش نیروی قدرت تفکر و مهارتهای اجتماعی کودک شود.

-  بهتر است بازی حالت طبیعی داشته باشد تا تصنعی، چرا که کودک آن را دشوار و سنگین خواهد دانست.

-   متناسب با شرایط سنی کودک اسباب و  وسایل بازی را انتخاب کنید.

- وسایل بازی را متناسب با شرایط فرهنگی، موقعیت اجتماعی و محیطی کودک انتخاب کنید.

اخذ:گروه خانواده ایرانی سایت تبیان

ادامه مطلب...

اسباب‌ بازی مدرن

بازی های آتاری و میکرو، از نمونه‌ های ابتدایی بازی های رایانه ای است که بازار اسباب‌ بازی و لوازم سمعی و بصری را به تسخیر خو د در آورده‌اند. تصاویر یک بعدی و بهره‌گیری از گرافیک رایانه ای ، ویژگی مهم این بازی ‌هاست.

این پدیده جدید دانش بشری که تقریباً در همه شیون زندگی انسان راه یافته است، همچون دیگر ساخته های دست بشر دو رو دارد که یک روی آن استفاده صحیح در کارها و کمک به رشد و سعادت بشر است و روی دیگر آن استفاده غلط است که معمولاً جز در موارد علمی و شغلی از آن استفاده می شود.

بازی های رایانه ای بیشتر از همه، کودکان و نوجوانان را شیفته خود می کند. پیشرفت کیفیتی این بازی ها به فاصله کوتاهی در ایران رواج یافته و بازار اسباب بازی و لوازم صوتی- تصویری را به تسخیر خود درآورده است.

ادامه مطلب...

سالهای متانت و آرامش

انسان در طول زندگی از لحظه تولد تا مرگ مدام در حال پشت سر گذاشتن مرحله‌ای از زندگی و ورود به مرحله‌ای جدید است. در این چرخه و طی این مراحل مسلما هر فرد با توانایی‌ها و محدودیت‌هایی روبه‌رو است. نشاط و بی‌خیالی دوران کودکی با توانایی‌های کم‌ جسمی و متکی به دیگران بودن همراه است. شور و هیجان و شادابی جوانی را بی‌تجربگی خیال‌پردازی و احساسات رمانتیک تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و قطعا تجربه و تفکر و احساس مفید بودن برای خانواده و جامعه و سربلند بیرون آمدن از مراحل مختلف زندگی و رسیدن به دوران پرشکوه سالمندی را نمی‌توان با عدم پذیرش از دست دادن برخی توانایی‌های فیزیکی در این دوران به دست‌ آورد.

ادامه مطلب...

بهترین پشتوانه ی فرزند شما

عزت نفس بالا یکی از پشتوانه های محکمی است که می تواند کودک را در مقابل چالش های دنیای خارج استوار سازد. کودکانی که احساس بهتری نسبت به خودشان دارند راحت تر می توانند از این پس مشکلات برآیند و در برابر فشارهای منفی راحت تر مقاومت می کنند. آنها بیشتر لبخند می زنند و از زندگی لذت بیشتری می برند.

کودکانی که اعتماد به نفس خوبی دارند ، واقع گرا و عموما خوش بین هستند. از سوی دیگر  کودکانی هستند که دارای عزت نفس پایینی هستند و هر چالش کوچکی می تواند سبب ایجاد استرس، اضطراب و ناامیدی در آنها شود. این کودکان به هیچ عنوان به خود و توانایی هایشان اعتماد ندارند و به سختی می توانند برای مشکلات خود راه حل های کاربردی پیدا کنند. اغلب افکار منفی نظیر: "من آدم خوبی نیستم "یا" من نمی توانم هیچ کاری را به خوبی انجام دهم" به سراغ آنها می آید و نهایتا به صورت افرادی غیرفعال و افسرده در می آیند. در این حالت کافی است با یک چالش روبرو شوند، تا اولین واکنشی که نشان می دهند" من نمی توانم" باشد.

راهکارهای تقویت عزت نفس در کودکان

ادامه مطلب...

باید و نباید های کارنامه ای

دریافت کارنامه تحصیلی معمولا برای دانش‌آموزان و والدین آن‌ها با اضطراب و دلهره همراه است و این استرس در میان دانش‌آموزانی که به هردلیل امتحان خود را باموفقیت برگزار نکردند، بیشتر دیده می‌شود. در این مقاله برای شما والدین عزیز توصیه هایی داریم تا در صورت مثبت نبودن نتایج کارنامه ی فرزندتان ، برای آینده قدمی مثبت بر دارید.

ادامه مطلب...

‌بابا بزرگ عروسی‌ات مبارک 

برخلاف آنچه جوانان را به ازدواج وامی‌دارد، مسائل جنسی سوق‌دهنده سالمندان به سوی ازدواج نیست، بلکه احساس دوباره استقلال و کنترل زندگی،‌ ارضای عاطفی و داشتن یک همدم در روزهای سخت و درک متقابل توسط کسی که با او زندگی می‌کنند، مهم‌ترین عواملی هستند که یک سالمند را به سمت ازدواج مجدد متمایل می‌کند

ادامه مطلب...

شادی را به خودتان هدیه دهید...

شادی مفهومی مبهم است و با اینکه اغلب افراد منظور از شادمانی را ‌خوب می‌دانند تعریف آن به آسانی ممکن نیست. یک تعریف شادمانی می‌تواند این باشد: «هیجان مرتبط با احساسات که در گستره‌ای از خشنودی تا لذت عمیق تغییر می‌کند.» رویدادهای گوناگونی شادی‌ آورند، از جمله اتفاقات خوشایند، رسیدن به هدفی‌خاص، مورد محبت قرار گرفتن و تحسین شدن.

اینکه همگان در جست‌وجوی شادی هستند نیازی به اثبات ندارد و به لحاظ اولویت و اهمیت، احتمالاً نیاز به شادمانی در ردیف نیاز به تندرستی و خوشبختی و بالاتر از نیاز به موفقیت، رفاه اقتصادی، ازدواج، و خانواده موفق قرار می‌گیرد. البته این به معنای بی‌اهمیت بودن نیازهای بالا نیست. شاید بتوان این‌گونه عنوان کرد که اگر شخصی به اندازه کافی به اصطلاح دل‌خوش داشته باشد، برای ارضای این نیازها انگیزه بیشتری پیدا می‌کند، از برآورده ساختن آنها لذت بیشتری می‌برد و برای استمرار این احساس کوشش بیشتری خواهد کرد. به طور کلی، می‌توان سه وظیفه مهم را برای شادی متصور شد: ایجاد اشتیاق و انگیزه برای انجام دادن کار؛ تسهیل فعالیت‌های اجتماعی؛ و ایجاد آرامش و حفظ سلامت روانی.

ادامه مطلب...

خانواده ها و امتحان فرزندان
نگرانی و تشویق دشمن اصلی موفقیت دانش آموزان هنگام امتحانات محسوب می شود چون این نگرانی انرژی برای فعالیت و تلاش را از انسان سلب می کند.
البته وجود اندکی اضطراب سازنده ومثبت است اما اگر توان ذهنی فعالیت های مثبت و قدرت تصمیم گیری را از دانش آموزان بگیرد بی تردید باید برای آن در خانواده و مدرسه دلایلی  جستجو کرد تا بتوان آن را از ریشه درمان کرد. 
 

ادامه مطلب...

به بچه ها کمک کنید تا خودشان فکر کنند و تصمیم بگیرند
در کلاس محیطی حمایت کننده بوجود بیاوریم
                                                                        
برای ایجاد اعتماد به نفس ریاضی در بچه‌ها سعی کنید جو کلاس به جای "رقابتی" ، "حمایتی" باشد. یک راه خوبش این است که از بچه‌ها بخواهید در گروه های کوچک و با همکاری روی حل یک مسأله ولی با استراتژیهای متفاوت کار کنند. مثلاً در هر گروه یک دانش آموز می‌تواند از مکعب های بازی استفاده کند، یکی دیگر نمودار بکشد و دیگری از محاسبات جبری استفاده کند.

ادامه مطلب...

روش‌های تدریس و خلاقیت در آن
مقدمه :
خلاقیت اوج توانایی تفکر بشری است که توانسته است انسان را به مرحله پیشرفت و ترقی برساند و او را در حل تمام مسائل و مشکلات زندگی یاری دهد. نمونه های خلاقیت را می توان در نقاشـــــــــی روی دیوار در زمان غارنشینـــان، خلق یک اثر هنری، ماشین‌آلات صنعتی و آشپزی و                   
خیاطی و ... دید.
در حقیقت خلاقیت یک مفهوم انتزاعی و پیچیده‌است. اما ابهام در معنـــی و مفهوم کلمه به معنی پیچیدگی خود جریان خلاقیت نیست، زیرا خلاقیت را می توان به راحتی در زندگی روزانه حس کرد و آن را لمس کرد.
اخیراً محققان و روان شناسان به بعد اجتماعی و محیطی آن توجه کرده اند و معتقدند که خلاقیت را نمی‌توان بدون توجه به ابعاد اجتماعی و محیطی آن بررسی کرد. به نظر استرانبرگ(1989) فرایند خلاقیت در ذهن شخص با متغیرهای اجتماعی رابطه دارد. واقعیت این است که به خلاقیت نمی توان با تمرکز بر یک بعــــد نگریست. ابعاد فردی یا محیطی نمی تواند بیانگر ماهیت خلاقیت باشند.بلکه خلاقیت ازسویی نیز تابع نظام اجتماعی خلاق است. به همین دلیل خلاقیت هرگز نتیجه عمل فرد به تنهایی نیست.
یکی از ابعاد محیطی اجتماعی خلاقیت،مدرسه می‌باشد.تورنس بیان می کند مسئله توسعه خلاقیت در نظام آموزشى رسمى بیشتر از این جهت حائز توجه است که بر اساس پژوهشها دریافته‌ایم که درابتداابتکار وخلاقیت دراغلب کودکان مشاهده می‌شود ولى منحنى تحول آن در حدود10سالگى افت می کندو سیر نزولی می یابدو نتیجه آن فقدان علاقه به یادگیری وافزایش مشکلات رفتاری و انگیزشی است. به قول تورنس عدم بروز این توانایى عموماً به نامناسب بودن روش‌های تدریس مربوط می‌شود.
در این میان معلمان نقش کلیدی را بر عهـــده دارند معلمان می توانند با استفاده از انواع روشهای خلاق امکان ظهور خلاقیت در کودکان و نوجوانان را فراهم سازند. امــــروزه تمام کودکان دبستانی باید با واقعیت ها و مفاهیم علمی آشنا شوند زیرا زندگی در عصر صنعتی بدون استفاده از یافته‌های علمی تقریباً غیرممکن است.
متن مقالات :
مدرسه
مدرسه به عنوان یکی از اجزای مهم نظام آموزشی می تواند بر فرایند تفکر و مهارتهای ذهنی و شیوه‌های یادگیری دانش آموزان تأثیر شگرف بگذارد تا به راحتی بتواند در جهت تفکر نو و انتقادی و کشف مجهـــولات پیش برود و راه حل مناسبی برای مشکلات ارائه دهد. بدین ترتیب مدرسه می تواند کانونی جهت یادگیری و پرورش افکار خلاق باشد.
محیط مدرسه از جنبه های مختلفی مانند شرایط فیزیکی(دیوارها،کلاس، ابزار و اشیاء موجود در مدرسه..) و روابط عاطفی میان افراد، نقش مدیر و ناظم بویژه معلم، روابـــط دانش آموزان با معلم، روابط دانش آموزان با یکدیگر، بر انگیزه یادگیری و خلاقیت تاثیر مستقیم دارد. معلم در مدرسه بعنوان یک الگو نقش کلیدی ایفاء می‌کند. در واقع اهمیت او در زندگی کودکان و نوجوانان مستعد و خلاق بیشتر روشن می گردد. شایان ذکر است معلم شکل دهنده جو کلاس است و مهمترین نقش را در پرورش خلاقیت دانش آموزان برعهده دارد و می‌تواند این نقش را از طریق روشهای تدریس در کلاس به انجام رساند.
روشهای تدریس
تدریس, تنها فعالیت معلم در کلاس درس نیست بلـــکه فعالیتی دو جانبه از طرف معلم و دانش آموزان میباشد که در جریان آن, بین دانش آموزان با یکدیگر و معلم تعامل وجود دارد.
روش تدریس را میتوان به دو گروه عمده تقسیم کرد: روشهای تدریس فعال و روشهای تدریس غیر فعال (سنتی).
در روش تدریس غیر فعــــال، فقط معلم نقش فعالی را در جریان تدریس بعهده دارد و مطالبی را که از قبل تعیین شده است بطور شفاهی در کلاس بیان می کند و دانـــــش آموزان در این میان واکنش چندانی از خود نشان نمی دهند. بعبارت دیگر کودک برای مدرسه است, نه مدرسه برای کودک. تدریس سنتی تنها وظیفه خود را این میداند که حافظه کودک را از معلومات انباشته سازد, آنرا به زیور علم بیاراید و با افکار بزرگ زینت بخشد.
بنابراین خلاقیت فقط جاى اندکى درآموزش سنتى دارد، زیرا در آموزش سنتی کسب مهارت خواندن و نوشتن مهم است و ارائه مفاهیم به صورت شفاهی ازطرف معلم و تکرار و حفظ کردن و پس دادن مطالب توسط شاگردان انجام می شود.بدین ترتیب ذهن  شاگردان با جزئیات شتاب زده و نامربوط انباشته می شود و آنها از یادگیری مطالب مهم درسی و قابل فهم محروم می گردند، و تلاشی برای پاسخهای چالش انگیز وجود ندارد.شیوه های آموزش سنتی دانش آموزان رابا روشهای شناختی که مرتبط با دنیای  فردا است همراه نمی کند و چنین تدریس نامناسبـــی همراه با عدم طرح موضوعات بحث برانگیز، محیط آموزشی ملالت‌آوری را ایجاد می‌کند.درنتیجه باعث عدم کنجکاوی وسئوال و مشارکت از جانب کودک می شود. برای پر کردن این شکاف و فقدان میتوان با روشهای فعال و پویا مانع از کسب این دیدگاه سطحی نگر شد.
در مقابل روش تدریس سنتی، روشهای دیگری وجود دارد که در آنها بر خلاف روش تدریس غیر فعال، دانش آموزان بیشتر فعالیت دارند و قسمت اعظم کار آموزش و تدریس بعهده دانش آمــوزان می باشد. در واقع یک تعامل دو طرفه بین دانش آموزان و معلم و دانش آموزان با یکدیگر وجود دارد. در این روش پیشنهاد می کنند که از وســـعت برنامه کاسته شود و کیفیت برنامه مورد اهمیت باشد زیرا ثابت شده است معارفی که طی تفحصات و پژوهشهای آزادانه مشخـص بدست می آید بهتر در ذهن باقی می ماند و به شاگرد فرصت می‌دهدبه کسب روشهایی نائل آید که در تمام دورهِ زندگی مورد استفاده قرار ‌گیرد و بطور مداوم دامنه کنجکاوی او را توسعه می‌دهد و دانش آموز یاد می‌گیرد چگونه عقل خود را شخصاً بکار اندازد و بدین‌ترتیب آزادانه مفاهیم و تصورات خود را بنا می‌کند. بنابراین استفاده از روش فعال در ارائه درس نه تنها دانش آموزان را برسر شوق و ذوق آورده وانگیزه یادگیری را درآنان تقویت می کند، بلکه معلم را در تبدیل محیط کلاس به جامعـــه ای کوچک و دلپذیر قادر میسازد. در نتیجه ایجاد و پیشرفت چنین محیطهایی است که حس کنجکاوی دانش آموزان برانگیخته می‌شود.
یکی از راهبردهایی که معلم با روش فعال در هنگام تدریس انجام می دهد، استفاده از تمایلات و کنجکاوی طبیعی کودک در حل مساله و بیان مسائل بصورت حیرت‌آمیز است. این روش یادگیری و روش های علمی دیگر که بر اساس ساختار طبیعی کودک بنا گریده مهارتهای روش تحقیق را به وی می آموزد تا در کودک فهم عمیقی از مهارتها و راهبردهای علمی رشد پیدا کند.
معلمان باید متوجه این نکته باشند یادگیری واقعی صرفاً بخاطر سپردن مطالب نیست،بلکه یادگیری واقعی زمانی اتفاق می افتد که دانش آموز باید در ارتباط موضوع درسی مواد و ابزار قابل لمس داشته باشد و بتواند مطالب را در عمل نیز ببیند و آنها را تجزیه و تحلیل کند. در این صورت کودک مطالب را بهتر فرا می گیرد و انگیزه و کنجکاوی او تحریک می شود.
بنابراین معلم باید برای برانگیختن فعالیتهای مورد نظر خود از رغبتهای طبیعی دانش آموزان استفاده کند و آنها را وادار نماید تا از روی رغبت و علاقه فعالیت نمایند و خلاقیت آنها را پرورش و شکوفا سازد.
تحقیقی توسط رمی و پیپر (1974) سولیوان (1974) انجام شد، محور آنها مقایسه کلاسهای پویا یا باز با کلاسهای سنتی بوده است. فضای کلاسهای باز یا پویا برای رشد شرایط پژوهش, کنجکاوی, دستکاری، خودفرمانی و یادگیری مناسب بود.
اما کلاسهای سنتی در امتحان گرفتن،درجه بندی، تدریس مقتدارنه با سختگیری دنبال می شد و تغییر کمی در برنامه آموزشی خود ایجاد می کردند. همچنین سولیوان (1974) دریافت،بچه هادر کلاس بازدر مقایسه بابچه های کلاسهای سنتی نمره معنادار و بهتری در 2 از 4 تست گلیفوردبدست می آورند. فراهم آوردن زمینه ها و شرایطی که به تقویت تفکر خلاق درمدارس منجر شود دامنه وسیعی دارد که از تغییردر نگرشهاتا روشهای تدریس امتداد می یابد.در تحقیقی که ارتباط متقابل بین معلم وخود کارآمدی معلمها مورد ارزیابی قرار گرفته است، نشان داده شـــــد نوع نگرش معلم به درس تعیین کننده سطح موفقیت آنان در تدریس آن درس می باشد. علاقه‌مندی و عدم علاقه‌‌مندی آنان به درس تأثیر مستقیم در نحوهُ آموزش آنان دارد و باعث ایجاد رفتارهای خود مدارانه یا شرکت دادن دانش آموزان درامرتدریس،تحقیق و آزمایش است و نتیجه آن رشد یا کاهش خلاقیت در کودکان می‌باشد. چامبرز (1973) در مطالعه ای از 671 معلم، تأثیرات منفی و مثبت آنها را بر روی خلاقیت دانش‌آموزان مورد بررسی قرار داد. بررسی پاسخ ها نشان می داد:معلمهایی که موجب رشدخلاقیت دردانش آموزان هستنددر مدیریت و هدایت کلاس به روشهای غیر رسمی گرایش دارنــــــد. آنها به دانش آموزان اجازه می دهند موضوعاتی را که می خواهند، انتخاب کنند. پذیرای دیدگاههای غیر معمول آنهاهستند،به خلاقیت پاداش داده،در بیرون از کلاس بادانش آموزان در تعامل هستندو تشویق استقلال دانش آموزان و عملکرد مثبت آنها را بعنوان نقش موثر الگوی خلاقیت می دانند. در مقابل رفتارهای متضاد که باعث کاهش خلاقیت می شود، عبارتند از: دلسرد کردن عقاید دانش آموزان، تأکید بر تکرار یادگیــــــــری، ناامنی، سختگیری و اعمال روشهای سنتی که موجب تقلیل خلاقیت می‌شنود. به طور کلی در مطالعات متعددی که در زمینه کارایی روشهای تدریس فعال صورت گرفته است، مطلوب بودن این روشها را نسبت به روشهای تدریس غیرفعال نشان می دهد. در مطالعه‌ای، کیفیت یادگیــــــــی به روشهای سخنرانی، تمرین و تکرار، پرسش و پاسخ، نمایش.... بررسی شده است. نتیجه نشان داده است که کیفیت یادگیری در روشهایی که همراه با فعالیت بیشتر دانش آموزان باشد، به رشد خلاقیت بیشتری می انجامد.
شایان ذکر است یادگیری فعال در مقایسه با یادگیری نافعال موجب می شود ارتباطهای بیشتری برای یادگیرنده ایجاد شود.
به طور کلی کلاسهای غیر رسمی یا فعال تأثیر بیشتری در رشد خلاقیت می گذارند. اینگونه کلاسها در مقایسه با محیطهای محدود کننده سنتی تسهیل کننده خلاقیت هستند.
نتیجه گیری :
خلاقیت یک توانایی همگانی است که هم ناشی از عوامل مختلف فردی و شخصیتی است و هم عوامل اجتماعی آن مطرح است. هر چند توانایی تفکر خلاق به طور بالقوه و به نحو فطری در انسان به ودیعه نهاده شده است، اما ظهور آن مستلزم پرورش آن است.
یکی از مکانهای پرورش و رشد خلاقیت، مدرسه است. هنگامیکه کودک وارد مدرسه می‌شود، فرایند اجتماعی شدن در محیط آموزشی شروع می‌شود. عوامل بسیار زیادی چون: تکالیف زیاد، تأکید بر حفظ دروس، اجرای برنامه‌های هماهنگ، عدم توجه به تفاوتهای فردی و سرانجام عدم شناخت یا بی توجهی به ویژگیهای کودکان خلاق، سبب می شود که قدرت خلاقیت آنان بتدریج کاهش یابد. اما اگر مدرسه شرایط خود و روشهای تدریس را بر پایه شناخت و پرورش استعدادهای دانش آموزان، نیاز جامعه و نزدیک کردن محیط مدرسه به شرایط و زند گی بیرونی قرار دهد، می تواند در جهت شکوفایی خلاقیت در دانش آموزان گام بردارد.
در تحقیقی که توسط گوگن ( 1983) با استفاده از تست خلاقیت تورنس در نمونه‌ای از 225 کودک در مدرسه انجام شد، مشخص گردید:  روشهای فعال بر رشد خلاقیت دانش آموزان بویــــژه دختران بیشتر است در مقابل دانش آموزان به روش سنتی کمترین افزایش خلاقیت را نشان داده‌اند. بعد از یک سال حتی خلاقیت آنان، پایین‌تر از خط پایه نسبت به گروه مقابل (روش فعال) نشان داده شد.
در تحقیقی دیگری که توسط هادون و لیتون (1968) در مقایسه بین دو کلاس پویا و سنتی انجام گرفت، مشخص شد که بچه ها بعد از گذشت 4 سال از کلاس ابتدایی، برتری پایدارتری را در تفکر واگرا نسبت به بچه‌های با کلاسهای سنتی نشان داده بودند.
میلگرام (1990) نیز معتقد است علت شکست مدرسه در رشد خلاقیت تا حد زیادی به تعلیم و تربیت همشکل و یکنواخت مربوط می شود. این در حالی است که هرکدام از بچه ها کاملاً با یکدیگر متفاوتند.
در نتیجه ی چنین مشاهداتی مشخص می شود، اگرمحیط آموزشی بویژه روشهای تدریس که مستقیماً مرتبط با تفکر کودک است، مناسب با رشد خلاقیت کودکان نباشد، باعث کاهش خلاقیت می شود. تا جائیکه تورنس در اولین یافته هایش بیان می کند، در رشد خلاقیت کودکان افتی در کلاس چهارم وجود دارد که بدلیل وجود شرایط نامساعد مدرسه بویژه روش های تدریس است. همچنین در تحقیقات نشان داده شده است اگر شرایط مناسب تدریس برای کودک در همان کلاس چهارم وجود داشته باشد، این افت با کاهش کمتری روبرو می شود و چه بسا نسبت به دانش آموزان با روش سنتی نیز خلاقیت بیشتری نشان دهند. تورنس (1987) در نتایجی از 308 مطالعه انجام شده، نشان می دهد که روشهای تدریس مناسب، بر رشد خلاقیت کودکان تأثیر مثبت می گذارد و در 70% موارد با موفقیت همراه است.
به طور کلی روش تدریس مناسب در مدارس نه تنها باعث می شود که خلاقیت کودکان رشد یابد، بلکه دانش آموزان را با دنیای فردا که مسئله و مشکلات بی شماری دارد، آماده ی حل مسئله، خلاقیت و نوآوری می کند.
پس لازم است تا جامعه در آگاه کردن معلمان به انواع روشهای فعال تلاش کند تا معلمان از روشهای مناسب در کلاس خود استفاده کنند، کنجکاوی کودکان را برانگیزند و شرایط مناسب‌تری را برای خلاقیت کودکان ایجاد کنند.
منابع :حسینی، افضل‌السادات. ماهیت خلاقیت وشیوه های پرورش آن. تهران: انتشارات رشد، 1378 .
شهرآرای، مهرناز. به سوی تعلیم و تربیت پویا و خلاق ، خلاصه مقالات ارائه شده در دومین سمپوزیوم جایگاه تربیت در آموزش و پرورش دوره ابتدایی (وزارت آموزش و پرورش ــ معاونت پرورشی). تهران: انتشارات تربیت،1370.
دوتران، ر. پیشرفت مدارس در پرتو تحول روشهای آموزش و پرورش. ترجمه: محمد منصور. تهران: انتشارات رشد، 1358.
نویسنده :زهرا خسروجردی     ( آفتاب 1400 مدارس هوشمند)