ارزشیابی کیفی - توصیفی چه چیزی هست؟

1ـ   ارزشیابی کیفی - توصیفی به معنای بازخورد توصیفی است.

 ارزشیابی کیفی - توصیفی مفهومی است که به یکی از عناصر ارزشیابی از یادگیری یعنی بازخوردها اشاره دارد. در مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش نیز (یعنی تغییر مقیاس کمی به کیفی) براین نکته اشاره و تاکید شده است. شورای عالی آموزش و پرورش با توجه به تجربه‌ی ناکام ارزشیابی مستمر در مدارس و نیزیافته های پژوهشی بویژه یافته های حاصل از ارزشیابی های به عمل آمده توسط پژوهشگاه به درستی تشخیص داد که اصلاحات باید از مهمترین عنصر ارزشیابی از یادگیری یعنی بازخوردها آغاز شود. از این رو پس از تصویب مصوبه‌ی مذکور به آموزش عمومی ابلاغ کرد تا جهت تحقق اهداف مصوبه نسبت به ارایه‌ی یک طرح کامل اقدام کند. اما متاسفانه به دلیل اینکه مجریان وقت معاونت آموزش عمومی شدیداً تحت تاثیر مشکلات جاری در حوزه‌ی ارزشیابی بودند، طرحی را آماده و به شورای عالی ارایه دادند که نه تنها عنصر بازخورد تراکمی بلکه دیگر عناصر را نیز شامل می‌شد. در واقع این طرح آنچنان کلی بود که خود مجریان و بانیان طرح نیز در اوایل اجرای آن نسبت به تحقق اهداف پیش بینی شده امید چندانی نداشتند. به هرحال ، این طرح که انتظار می رفت مطابق با مصوبه ی شورای عالی فقط باهدف اصلاح بازخوردهای تکوینی و تراکمی در سطح مدارس آغاز شود و به تدریج به اصلاح دیگر عناصر ارزشیابی تسری پیدا‌کند ،به دلیل شرایط حاکم با تاکید براصلاح کارنامه های پایان ترم تحصیلی یا بازخوردهای تراکمی (نه فرایندی) و ونیز ابزارهای سنجش تراکمی(نه فرایندی) در برخی از مناطق آموزشی مدارس ابتدایی کشور به صورت آزمایشی اجرا شد. اگرچه نتایج ارزشیابی های 5 ساله پژوهشگاه نشان دهنده‌ی تحقق یکی از مهمترین اهداف طرح یعنی کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان در اثر تغییر بازخوردهای تراکمی (توصیفی شدن کارنامه های پایان ترم تحصیلی) از نمره به توصیفی بود. اما در دیگر حوزه‌های پیش‌بینی شده این طرح چون ارتفای سطح کیفی یادگیری و ارایه ی با زخورد های تکوینی طوری که فرایند یادگیری شناسایی و هدایت شود هنوز موفقیت‌های در حد قابل قبول مطابق با اهداف طرح حاصل نشده بود. بنابراین مطابق با آنچه که شرح آن گذشت، مفهوم   ارزشیابی کیفی - توصیفی از ابتدای فعالیت با هدف اصلاح عنصر بازخورد ها ی تحصیلی(تراکمی)که اکنون به صورت توصیفی است آغاز شد و به جاست از این مفهوم نه با اصطلاحاتی چون   ارزشیابی کیفی - توصیفی ( که ممکن است ذهن را با این چالش روبرو می کند که آیا یک ارزشیابی تحصیلی که هسته ی مرکزی آن قضاوت ارزشی به قصد تصمیم گیری است می تواند توصیفی باشد یا نه؟) بلکه با عنوان طر ح بازخوردهای توصیفی یاد شود.

 2ـ ارزشیابی توصیفی، ارزشیابی تکوینی با رویکرد باخورد توصیفی است.

برای خوانندگان اکنون باید مشخص شده باشد که   ارزشیابی کیفی - توصیفی نه یک الگوی جدید ارزشیابی بلکه تداوم اصلاحات در حوزه‌ی ارزشیابی تکوینی است. ارزشیابی تکوینی به نوعی ارزشیابی اطلاق می‌شود که در آن معلم یادگیری در حال تکوین دانش آموزان را به صورت مستقیم و غیرمستقیم بررسی می‌کند تا از این طریق با شناسایی بدفهمی‌های او و نیز آشنایی با شیوة نظام معنایی او یادگیری معنادار را در او ایجاد و هدایت کند. او برای هدایت یادگیری نیاز دارد تا ماهیت بازخوردهای تحصیلی را تغییر دهد. به عبارت دیگر او نا گریز است به جای استفاده از نمره به عنوان بازخوردی برای هدایت یادگیری از توصیف های کتبی و شفاهی که دقیقا موقعیت یادگیری دانش آموز را در مقایسه با عملکرد قبلی خود یا اهداف از پیش تعیین شده مشخص می کنند برای راهبری یادگیری تا رسیدن به مقصد نهایی که همانا یادگیری کیفی مهارت‌ها و فراوردهای آموزشی است استفاده کند. از اینرو با توجه به توضیحات ارایه شده ضرورت دارد، به جای استفاده از مفهوم "ارزشیابی توصیفی" در مدارس که یک مفهوم نارسا و بدون هویت مشخص است، از مفهوم جامع "ارزشیابی تکوینی با رویکرد توصیفی" که یک مفهوم با قدمت تاریخی و مبانی نظری و علمی مشخص است استفاده شود.

 فهرست منابع

1.     سیف، علی اکبر(1387). روان شناسی پرورشی نوین. انتشارات دوران.

2.     خوش خلق، ایرج ؛ شریفی، حسن‌پاشا(1386). ارزشیابی اجرای آزمایش   ارزشیابی کیفی - توصیفی در برخی از مناطق کشور. پژوهشکده تعلیم و تربیت.