وزارت آموزش و پرورش در بیانیه ای به تبیین اهداف و مقاصد نهایی طرح مذکور پرداخته و این طور ذکر کرده که هدف نهایی از تعطیلی مدارس ابتدایی در روز پنج شنبه و تصویب این طرح در شورای عالی آموزش و پرورش نه تنها اعلام تعطیلی مدارس ابتدایی در روزهای پنج شنبه نیست، بلکه اهدافی همچون ارتقای انگیزه تحصیلی در دانش آموزان از طریق فراهم سازی محیطی شاداب و بانشاط در مدارس ابتدایی و دانش افزایی معلمان است و در راستای تجربیات جهانی، بازنگری در نحوه کلاس داری، بودجه بندی دروس این دوره را براساس پشتوانه علمی و تجربی جهانی دنبال می کند و ظاهرا از همین روست که این طرح عنوان «ساماندهی ساعات آموزشی در روز های پنج شنبه» را به خود اختصاص داده است.

اما بدون تردید اجرای هر طرح جدیدی تا رسیدن به اهداف متعالی و بلندمدت خود نیازمند زمان است و طبیعی است در این بین موافقان و مخالفانی را هم به همراه داشته باشد و اجرای طرح تعطیلی روز پنج شنبه در مدارس ابتدایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. ضرورت اجرای طرح و بیان دیدگاه ها و نقطه نظرات کارشناسان و صاحب نظران موافق و مخالف طرح نیز سوژه دو شماره گزارش پیش رو است.

موافقان و مخالفان چه می گویند؟

موافقان کمتر شدن روزهای مدرسه رفتن ابتدایی ها معتقدند: ساعت کار آموزگاران ابتدایی زیاد است. ابتدایی ها 28 ساعت در هفته به مدرسه می روند، در حالی که در مقاطع راهنمایی و متوسطه ساعت کار 24 ساعت در هفته است. آنها همچنین اعتقاد دارند اجرای این طرح به رفع تبعیض میان معلمان مقاطع تحصیلی منجر می شود و رضایت شغلی را در میان آموزگاران و شاغلین در دوره ابتدایی بالا می برد و موجب می شود تا علاقه مندی به آموزگاری و تدریس در مقطع ابتدایی بیشتر گردد.

اما مخالفان طرح با تأکید بر اینکه برنامه ریزی های راهبردی آموزش و پرورش باید به گونه ای باشد که فکر تعطیلی و کاستن ساعات حضور دانش آموزان در مدرسه نباشند می گویند: بدون شک طرح به سود معلمان و آموزگاران ابتدایی است و خیلی به سود نظام آموزشی و دانش آموزان نیست.

خانم فاطمه الیگودرزی که سابقه 16 سال تدریس در مقطع ابتدایی در دبستان هاجر در یکی از مناطق تهران را دارد، در گفت وگو با گزارشگر کیهان نقطه نظرات خود را در خصوص نقاط قوت طرح مورد بحث این طور بیان می کند: «یکی از مهم ترین اهداف این طرح آن است که ما معلمان ابتدایی فرصت مطالعه بیشتر و ارتقای سطح تحصیلات خود را پیدا می کنیم و از این طریق زمان مطالعه دقیق تری را در اختیار خواهیم داشت ضمن اینکه با اجرای این طرح جایگاه تحصیلی هم ارتقا پیدا کرده و نشاط و شادابی در این مقطع افزایش می یابد.»

اما ح- نرگسی که در دبستانی در منطقه 5 آموزش و پرورش تدریس می کند، برخلاف نظر همکار خود به گزارشگر کیهان می گوید: «میزان تعطیلات رسمی و غیررسمی و نابهنگام در ایران فی نفسه زیاد است و اجرای چنین طرح هایی به دور شدن دانش آموزان از فضای مدارس کمک می کند.»

وی همچنین اضافه می کند: «البته تعطیلی پنج شنبه ها به نفع معلمان است و نباید با آن مخالفتی داشته باشیم، اما نباید به قضایا نگاه یکسویه داشت و منافع همه باید مدنظر قرار گیرد.»

ارتقای سطح دانش نیاز به تعطیلی ندارد

فرهاد میررکنی که کارشناس فرهنگی است و سال های متمادی درخصوص مسائل فرهنگی کارهای تحقیقاتی انجام داده است، دلایل مخالفت خود را با طرح مذکور، با اشاره به اینکه بیش از یک سوم زنان در شهرهای بزرگ شاغل هستند و روزهای پنج شنبه نمی توانند تمام وقت در کنار فرزندان خود باشند، اجرای این طرح را افزودن دغدغه ای بر نگرانی های خانواده ها می داند و می گوید: «عدم نظارت و همراهی اولیاء و تنها ماندن کودکان در منزل موجب می گردد تا آنان بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی و رفتاری قرار بگیرند.»

وی همچنین استدلال می کند: «15درصد مدارس کشور به صورت دونوبته اداره می شوند و افزایش ساعت کار مدارس نوبت صبح تا ساعت دوازده ونیم مشکلاتی را برای معلمان و دانش آموزان نوبت عصر بخصوص در ایام زمستان به همراه خواهد داشت».

میررکنی اضافه می کند: «راه سبک سازی فعالیت معلمان ابتدایی و بانشاط سازی مدارس و تقویت روحیه مطالعه و پژوهش در معلمان لزوما از مسیر تعطیلی نمی گذرد بلکه نیازمند بسترسازی جهت برخورداری مدارس از برنامه های شاد و جذاب، تولید محتوای جدید آموزشی، توجه به ارتقای جایگاه حرفه ای معلمان و کاستن از دغدغه های معیشتی و اقتصادی شان می باشد.»

78 درصد والدین موافق اجرای طرح هستند

هر چند که تعطیلی مدارس ابتدایی در روز پنج شنبه مزایای زیادی دارد و از سوی دیگر برخی از کارشناسان فرهنگی هم نظرات خود را در این خصوص مطرح کرده اند، اما شنیدن صحبت های خانواده هایی که بعضا مخالف این طرح هستند، خالی از لطف نیست و البته آنها هم دلایلی دارند که نیازمند آسیب شناسی این ایده ها از سوی مسئولان آموزش و پرورش است. البته ناگفته نماند که براساس آمار رسمی اعلام شده از سوی وزارت آموزش و پرورش 78 درصد والدین موافق اجرای طرح تعطیلی پنج شنبه ها هستند و این مسئله موید این نکته است که طرح فوق پس از بررسی های دقیق و در مرحله اول به صورت اختیاری و صرفا برای رفع نواقص و کم وکاستی ها در دو ماه باقیمانده از سال تحصیلی به مرحله اجرا درآمده است و ان شاءالله از مهرماه به صورت اجباری در مدارس سراسر کشور به منظور ارتقا سطح دانش و آگاهی معلمان و دانش آموزان اجرا می شود.»

عباس خطیب زاده که مهندس نقشه کشی صنعتی و پدر دو فرزند 9 و 16 ساله است و همسر وی کارمند شرکت بیمه می باشد، درخصوص معایب طرح تعطیلی مدارس ابتدایی در روز پنج شنبه به گزارشگر کیهان می گوید: «اگر مسئولان آموزش و پرورش به فکر استراحت بیشتر بچه ها در روزهای پنج شنبه و جمعه هستند و با تعطیلی مدارس این فرصت را برای خانواده ها به وجود آورده اند، باید بگویم این طرح فقط برای خانواده هایی خوب است که فقط یک فرزند محصل داشته باشند، اما ما که دو فرزند دانش آموز در مقاطع مختلف تحصیلی داریم عملا از تعطیلی پنج شنبه ها نمی توانیم استفاده کنیم، ضمن اینکه اغلب خانم ها مثل همسرم در شرایط فعلی جامعه شاغل هستند و نمی توانند کنترل و نظارت دقیق و تمام وقتی بر فرزندان خود داشته باشند و این مسئله یک نگرانی دیگر بر نگرانی های مادران شاغل اضافه می کند.»

این مهندس نقشه کش می گوید: «یک مشکل دیگر این است که برخی از مدارس دوشیفت هستند و اگر قرار باشد بچه ها زمان بیشتری را در طول هفته در مدرسه باشند و به جای آن پنج شنبه تعطیل شوند، در زمستان بچه ها و والدین در مدارس شیفت بعدازظهر با سختی های زیادی روبه رو می شوند.»

پررنگ کردن تربیت خانوادگی، هدف اصلی تعطیلی پنج شنبه ها

اما علی رغم نظر مخالفان، این طرح با امضای نهایی رئیس جمهور برای اجرا و با توجه به نقاط قوت آن به مسئولان آموزش و پرورش ابلاغ شده است و این پرسش که به راستی هدف غایی و قابل حصول آموزش و پرورش از این تعطیلی چیست، سؤالی است که از خانم فاطمه قربان معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش وپرورش پرسیدم. که وی در گفت وگو با گزارشگر کیهان این طور پاسخ می دهد: «پررنگ کردن تربیت خانوادگی در بین دانش آموزان ابتدایی هدف اصلی ماست. قطعاً اثرات مثبت آن هم برای خانواده ها و هم برای اولیای مدارس و نیز جامعه روشن خواهد شد، به طوری که شاید پس از مشاهده اثرات مثبت، به پایه های دیگر تحصیلی نیز تسری یابد. همچنین اگر بتوانیم برنامه هایی را تدوین کنیم که مدارس فعالیت های فوق برنامه نیز داشته باشند و همچون آموزشگاه های آزاد، کلاسهای فوق برنامه برگزار کنند، در روزهای پنج شنبه خانواده هایی که هر دو والدین آنها شاغل هستند می توانند از این

فوق برنامه ها استفاده کنند.»

خانم قربان می گوید: «همچنین تقویت انگیزه و نشاط دانش آموزان برای فرگیری بیشتر دروس، گسترش فعالیت های پرورشی و فوق برنامه برای رشد همه جانبه تربیتی دانش آموزان و انطباق بیشتر برنامه های آموزشی و تربیتی با شرایط سنی و ویژگی های روانی دانش آموزان از دیگر اهداف این طرح به شمار می رود.»

از معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش وپرورش سؤال می کنم پس مدیران مدارس باید برای تعطیلی پنج شنبه ها چه مواردی را درنظر بگیرند و ساعت آموزشی نیز چه تغییراتی می کند که در پاسخ می گوید: «مدیرانی که مایل به اجرای طرح مذکور باشند باید مجوز لازم را دریافت کنند، چون با اجرای این طرح مدارس ابتدایی از شنبه تا چهارشنبه روزانه 5ساعت آموزش خواهند داشت و باتوجه به رویکرد قرآنی در آموزش ابتدایی، یک ساعت در هفته به آموزش قرآن تمام پایه های ابتدایی افزوده می شود و در تنظیم برنامه هفتگی باید برنامه آموزش تربیتی مدارس در قالب 25جلسه آموزشی برای کلیه پایه های تحصیلی و منحصراً در پنج روز هفته ساماندهی و اجرا شود و زمان هر جلسه برای پایه اول و دوم 45دقیقه و برای پایه های سوم- چهارم و پنجم ابتدایی 50دقیقه تعیین شده است.»

خانم قربان اضافه می کند: «برای پایه های اول و دوم بعد از هر جلسه آموزشی 20دقیقه و برای پایه سوم تا پنجم نیز 15 دقیقه زمان استراحت درنظر گرفته شده است و براساس این طرح روزانه 15دقیقه به مراسم آغازین و 20دقیقه به اقامه نماز جماعت در مدارس اختصاص می یابد و تلفیق زمان دو جلسه آموزش و حذف زمان استراحت مجاز نیست.»

وقتی به او می گویم، باتوجه به تمام برنامه ریزی های دقیق انجام شده از سوی مسئولان آموزش وپرورش، اما همچنان بسیاری از والدین شاغل نگران تعطیلی پنج شنبه ها هستند، خاطرنشان می کند: «تعطیلی پنج شنبه های مدارس ابتدایی اثرات بسیار مثبتی دارد و از جنبه های مختلف از جمله تربیت خانوادگی بسیار بااهمیت است، ضمن آنکه در بررسی این طرح وضعیت مادران شاغل درنظر گرفته شده است و براساس آمار 14درصد از مادران شاغل هستند که فقط حدود نیمی از آنها ممکن است دانش آموز مقطع ابتدایی داشته باشند، ضمن اینکه مادران شاغل نباید نگران تعطیل شدن روز پنج شنبه مدارس ابتدایی باشند، تعریف مدرسه به عنوان «کانون فرهنگی محله» پیش از این در دستور کار وزارت آموزش وپرورش قرار گرفته است و مدارس در روزهای پنج شنبه به روی دانش آموزان بسته نیست و براساس برنامه ریزی های انجام شده خانواده های شاغل که نمی توانند فرزند خود را در خانه یا کنار اقوام خود بگذارند، بنابراین می توانند فرزند خودرا به همان مدرسه فرستاده و از آموزش های غیررسمی دایر در مدرسه استفاده کنند.»

از وی درخصوص مدارس دو شیفته هم که مشکل برخی از خانواده ها است سؤال می کنم و خانم قربان می گوید: «از هم اکنون ساماندهی نیروی انسانی و فضای آموزشی در سال تحصیلی 91-90 در دستور کار استان و مناطق استان قرار می گیرد و درصورتی که قرار باشد آموزشگاهی به صورت دو نوبته با دو دوره تحصیلی متفاوت فعالیت کند، تأکید می شود، نوبت صبح به دوره دبستان اختصاص داده شود. چون این مصوبه از مهرماه سال جاری به صورت سراسری در تمام مدارس ابتدایی کشور اجرا می شود و لازم است از هم اکنون برنامه ریزی مناسب در این خصوص انجام گیرد، ضمن اینکه وزیر آموزش وپرورش هم بر این موضوع تأکید دارد که به سمت یک شیفته شدن مدارس پیش برویم و ان شاءالله تمام مدارس فقط به صورت شیفت صبح کار می کنند.»

ساماندهی زمان آموزش در اولویت است

لزوم مطرح ساختن تعطیلی پنج شنبه ها طرح ساماندهی زمان آموزش در دوره ابتدایی است، زمان آموزش به عنوان یک مؤلفه مؤثر در فرایند یادگیری و یاددهی نقش بسزایی در اثربخشی نظام آموزشی دارد و به عنوان یک مؤلفه مورد بررسی کارشناسان قرار گرفته است.

مهندس مهدی نوید ادهم دبیرکل شورای عالی آموزش وپرورش در گفت وگو با گزارشگر کیهان با بیان مقدمه فوق با اشاره به اینکه میزان طول سال تحصیلی، زمان آموزش در طول هفته و اینکه هر هفته چند ساعت باید به این امر اختصاص یابد، از مهمترین محورهایی است که تحقیقات گسترده ای روی آنها در آموزش وپرورش صورت گرفته است، خاطرنشان می کند: «نکته مهم که در اکثر تحقیقات به آنها اشاره شده این است که مدیریت بهینه زمان آموزش بیش از طول زمان آموزش در ارتقا کیفیت و آموزش و تعلیم و تربیت اثر دارد و از همین منظر شورای عالی آموزش وپرورش، زمان آموزش ابتدایی را مورد بازنگری قرار داد و براساس مصوبات قبلی شورا، طول سال تحصیلی دوره ابتدایی 200روز و هر روز 4جلسه آموزشی پیش بینی شده بود که در طول سال جمعاً 800 جلسه در پایه اول و دوم با هر جلسه ای 45 و پایه سوم تا پنجم 50دقیقه بود، اما در عمل متأسفانه تمام این میزان زمان به آموزش اختصاص پیدا نمی کرد.»

نوید ادهم در ادامه با بیان توضیحات بیشتری درمورد دلایل این امر، این طور توضیح می دهد: «براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی از سال 73 تاکنون آغاز سال تحصیلی مهر و پایان آن اردیبهشت ماه منظور شده است که در این مدت 192 روز آموزشی در اختیار داریم و اگر در هر روز 4جلسه تشکیل شود، این رقم در مجموع فقط 768 جلسه آموزشی می شود که براساس مصوبه جدید و با تعطیلی روزهای پنج شنبه و اضافه شدن ساعات تدریس در طول هفته مقرر شده است که در هر هفته 5روز آموزش و در هر روز 5جلسه آموزشی داشته باشیم که درا ین صورت به آن رقم 800جلسه دست خواهیم یافت.»

دبیرکل شورای عالی آموزش وپرورش اضافه می کند: «از طرف دیگر درا ین طرح از فرصت نیمه اول خردادماه برای مقطع آموزشی استفاده می شود و چون ارزشیابی ها، توصیفی است 15روز نیمه اول خرداد هم جزو برنامه های آموزشی و تکمیلی محاسبه می شود و در نتیجه طول مدت سال به 850جلسه آموزشی افزایش می یابد و این شبهه که با تعطیلی پنج شنبه ها ساعات آموزشی کاهش پیدا می کند، کاملاً رد می شود ضمن اینکه پنج شنبه فرصت بسیار مناسبی است که مدیران و معلمان مدارس بهتر بتوانند به فوق برنامه هایی مثل اردو، بازدیدهای علمی و فعالیتهای ورزشی بپردازند.»

نوید ادهم به امتیاز دیگر طرح فوق اشاره می کند و می گوید: «معلمان دوره ابتدایی که اکثراً خانم هستند، از حضور 6روز در هفته در مدارس گله مند بودند، و این گله مندی در دو سه دهه گذشته همواره از سوی آنها مطرح بود و اینکه اغلب از فعالیت های خانوادگی، فردی و آموزشی و تحقیقی باز می مانند و نمی توانند در کلاس های آموزش ضمن خدمت شرکت کنند، اما الان با اجرای این طرح این فرصت برای تمام معلمان فراهم شده تا راحت تر بتوانند دانش علمی خودرا ارتقا دهند و به فعالیت های جنبی بیشتری بپردازند.»