پرورش خلاقیت

 

شناخت استعدادهای ذهنی و سازمان دهی و مدیریت ذهن دانش آموزان به نحو اثربخش با استفاده از روحیه ی شاد و امیدوار، در خلق ایده های جدید و نوآوری در محصول یا خدمات، از ارکان اصلی پیشرفت و توسعه ی هر جامعه ای محسوب می شود و زمینه ی اشتغال در آینده را فراهم می سازد.

خلاقیت و نوآوری در عمل با هم تفاوت دارند. خلاقیت به مفهوم آماده کردن ذهن برای درک و کشف حقیقت و پرورش فکر خلاق است که با روحیه ی شجاع، آغازگری را در پی دارد و دارای جنبه ی ذهنی است. نوآوری جنبه ی اجرایی دارد که با مدیریت ذهن و هدایت آن در جهت از قوه به فعل درآوردن استعدادها همراه است. نوآوری مکمل خلاقیت است و هر دو با هم کارآفرینی را به وجود می آورند.

الگوهای آموزش خلاقیت

 

الگوهایی که برای آموزش خلاقیت و نوآوری در کلاس های درس ارائه می شوند، ابعاد موضوعات درسی، روش های تدریس و مهارت های تفکر واگرا را شامل می شوند.

الف) توجه به مطالب درسی شامل تمرکز ذهن بر یک تصویر، نمودار، متن و یا مجموعه ای از اندیشه ها و طرح ها می باشد که سبب می شود، فراگیرنده: 1. افکار غیرمربوط به خود را از موضوع اصلی جدا سازد؛ 2. مستقل از انسان های دیگر بیندیشد؛ 3. بر زمان حال تأکید داشته و کاری به گذشته و آینده نداشته باشد.

تمرکز بر موضوعات درسی و یا طرح پژوهشی، باریک اندیشی و ژرف نگری در پدیده های هستی را به دنبال دارد. تجربه نشان داده است، دانش آموزانی که بر موضوعی تمرکز دارند، با استفاده از دانش و تجربه ی خود قادرند، پرسش های پیچیده را پاسخ دهند و یا معمایی را حل کنند. نگرش فلسفی نیز تمرکز فکری را تقویت می کند. تمرکز فکری، شدت علاقه، استمرار فکر و خودانگیزی را به همراه دارد.

ب) استفاده از روش های آموزشی که ذهن را فعال می سازند: مانند بارش مغزی، حل مسئله، اکتشافی، گردش علمی، بدیعه سازی، آزمایشگاهی، ایفای نقش، مفهوم یابی و راهبردهای رقابتی، هم یارانه ی غیرمستقیم، تعاملی، تمثیلی، مقایسه ای، همانندسازی و استعاره ای که به ایجاد محیط مشارکتی، آزاداندیشی و آموزش و پرورش خلاقیت کمک می کنند. هر یک از این راهبردها به نوبه ی خود تفکر خلاق را آسان می سازند.

ج) مهارت تفکر واگرا: به کودکان و نوجوانان باید فرصت تفکری غیر از تفکرهایی که جنبه ی کلیشه ای و قالبی دارند، اعطا کرد تا با مدیریت ظرفیت های ذهنی بتوان از نیم کره ی راست که فعالیت ها، تولید فکر و کنترل آن در بخش تفکر واگرا، در آن قرار دارد، به خوبی استفاده کرد.

محیط مناسب شکوفایی و خلاقیت

1. نگرش های فلسفی و مکاتب فلسفی تعلیم و تربیت در جامعه به بروز خلاقیت در مدرسه کمک می کنند.

2. خانواده هایی که به بهداشت روانی اهمیت می دهند، اعتماد به نفس را در کودکان خود می پرورانند و نخستین آغازگران خلاقیت در کودکان خویش هستند. زیرا فلسفه ی جدید تعلیم و تربیت، برعکس فلسفه ی سنتی آموزش و پرورش، منطقه ی شکوفایی استعدادهای کودکان را خانواده می داند.

3. نهاد بعدی در راستای ادامه ی پرورش خلاقیت و شکوفایی استعدادها، مدرسه است. شناخت تفاوت ها و توجه به ویژگی های فردی دانش آموزان، به ویژه در سن 10-8 سالگی، دادن فرصت کافی به کودکان برای «خودبیانی» و تشویق به استقلال فکری، به افزایش قدرت خلاقه ی آنان منتهی می شود.

4. چهارمین عامل پرورش خلاقیت جامعه است. سازمان های دولتی و مدیریت تشکل های مردمی نظام مند، با حمایت از دانش آموزان خلاق و ذهن خلاق، اندیشه ها را در جهت تولیدات یا خدمات جدید ترغیب می کنند و پشتیبان و حامی افراد خلاق و نوآور در بسترسازی مدیریت ذهن خلاق به شمار می روند.

راهبردهای پرورش فکر خلاق

1. از دانش آموزان کلاس بخواهید، موضوع درس را تعریف کنند. حتی آن ها را تشویق کنید، به بیان تعریف مجدد و تجزیه و تحلیل موضوع بپردازند.

2. از دانش آموزانی که پرسشی را مطرح می کنند، نقدی از کلاس ارائه می دهند، یا ذهن شان را به فعالیت وا می دارند، قدردانی کنید.

3. موانع پیشرفت کلاسی آنان را بررسی و راه های موفقیت آنان را گوشزد کنید.

4. آنان را به تولید ایده های زیاد ترغیب نمایید.

5. سعی کنید، مشوق کسب بینش جامع نگری باشید.

6. آنان را به محرک های محیطی حساس کنید.

7. با شیوه ی جدل سقراطی، آنان را به طرح پرسش های منظم و در جهت دست یابی به یک تعریف کلی، وادارید.

8. مسابقاتی در یافتن واژگان مترادف، متشابه و متضاد میان دانش آموزان ترتیب دهید.

9. آنان را به «مطالعه ی انتقادی» در کلاس وادارید و از آنان بخواهید که توضیح دهند:

الف) نویسنده چه می گوید؟

ب) از اظهار نویسنده چه سودی می توان برد؟

ج) چه ایرادی بر آن وارد است؟

10. داستان ها را برای دانش آموزان طوری بخوانید که تصاویر، اندیشه ها، و صداهایی را که می بینند، می شنوند و می توانند به خوبی احساس کنند، با بیان شفاهی و یا رفتاری ابراز دارند.

اخذ :مرکز یادگیری سایت تبیان