سلولهای بنیادی ،اکسیر زندگی

درطول تاریخ بشر ، همیشه این دغدغه وجود داشته است که کیفیت زندگی برای کسانی که از بیماری ها ی مختلف رنج می برند به بالاترین حد برسد، سلول های بنیادی انقلاب وتحولی شگرف در علوم پزشکی ایجاد کرده است .

انقلاب جدید علم پزشکی ، شناسایی و جداسازی سلول های با کیفیت است،سلول هایی که توانایی تبدیل و تمایز به انواع مختلف سلول‌های دیگر را دارند و از آنها می‌توان در تولید سلول‌ها و نهایتاً بافت‌های مختلف دیگر استفاده کرد.به دلیل توانایی منحصر به فرد سلولهای بنیادی، این سلولها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی می باشند. تصور کنید که این سلولها بتوانند حافظه بیمار مبتلا به آلزایمر را به وی برگردانند،پوستی را که در اثر سانحه آسیب دیده جایگزین کنند یا بیمار معلولی را قادر به راه رفتن دوباره کنند!

خصوصیت این سلول ها به این شکل می باشد که به مدت طولانی از طریق تقسیم سلولی خود را نوسازی می کنند ،بر خلاف سلول های عصبی که معمولاً خودشان را بازسازی نمی کنند این سلول ها ممکن است چندین بار خود را بازسازی کنند، که این پدیده تکثیر کردن نامیده می شود .همچنین تحت شرایط فیزیولوژیکی یا آزمایشی، می توان آن ها را تحریک کرد تا به سلول هایی با عمل کردهایی ویژه نظیر سلولهای تپنده ماهیچه ی قلب و سلول های انسولین ساز لوزالمعده تبدیل شوند.  

معرفی سلول  های بنیادی

انواع سلول بنیادی

*سلول‌های بنیادی جنینی (Embryonic stem cells)

*سلول‌های بنیادی بالغ (Adult stem cells)

*سلول‌های بنیادی  بند ناف (Umbilical cord stem cells)

سلولهای بنیادی جنینی

 

 به سلولهایی که پس از تولد از بافت های مختلف فرد بالغ جدا می شوند، گفته می شود. سلولهای بنیادی خونساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و سایر بافت ها از این دسته می باشند که قدرت تمایز به برخی از بافتها را دارا می باشند. این سلولها قادر نیستند به همه نوع سلول تمایز پیدا کنند بلکه تنها قادرند به سلولهای بالغ همان بافتی که در آن هستند تبدیل شوند (مثلا سلولهای بنیادی مغز استخوان که به سلولهای خونی تبدیل می شوند). سلول‌های بنیادی بالغ مانند همه سلولهای بنیادی دیگر دو ویژگی مشترک دارند؛ اول اینکه قادر به ساخت کپی های خود به مدت طولانی می باشند و دوم اینکه می توانند به سلولهای بالغی با خصوصیات مورفولوژیک شناخته شده و باعملکرد اختصاصی تبدیل شوند.

سلولهای بنیادی خون بند ناف

ازخون بندناف استخراج شده وقابل نگهداری هستند و همانند سلولهای بنیادی خونساز مغز استخوان می باشند.

 

سلولهای بنیادی خون بند ناف

خون بندناف خونی است که پس از تولد در بند ناف و جفت باقیمانده و دور ریخته می شود، این خون غنی از سلولهای بنیادی است.

سلولهای بنیادی خون بند ناف همانند سلولهای بنیادی خونساز مغز استخوان به سلولهای زیر تقسیم میشوند:

*سلولهای قرمز، که اکسیژن را به تمام بدن حمل می کنند.  

*سلولهای سفید، که در سیستم ایمنی فعالانه شرکت دارند.

*پلاکتها که به انعقاد خون کمک می کنند. همچنین قادر به ساخت انواع سلولهای دیگر و ترمیم و نگهداری سلولها در هنگام جراحت می باشند.

خون بند ناف چه استفاده هایی دارد؟

اولین پیوند خون بند ناف در سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صد ها پیوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلولها در کشور های مختلف جهان تاسیس گردیده است.

***مرورآمار منتشر شده نشان می دهد که هر ساله حدود 30000 بیمار با بیماریهایی که با پیوند سلولهای بنیادی مغز استخوان، قابل درمان هستند در سال شناسائی می شوند و حدود 75 درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء خون مغز استخوان نیستند.

از سوی دیگر جستجوی مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می دهد به این ترتیب ذخیره خون بندناف زمان را کوتاه ومیزان اهدا کننده را بیشتر می سازد و به این ترتیب زمان را برای مبتلایان به لوسمی های حاد، کم خونی ها و نقایص ایمنی که در زمان کوتاهی می میرند کوتاهتر می کند.امروزه تحقیقات گسترده ای به منظور درمان بیماریها و ضایعات عصبی، ترمیم بافتهای آسیب دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگیها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده وترشح انسولین و ترمیم سایر بافت های آسیب دیده با استفاده از سلولهای بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلولهای بنیادی یک فرد بالغ درحال انجام است.

فهرستی از بیماریهایی که با استفاده از سلولهای بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل می باشد:

*لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد

*لوسمی مزمن: CML      

*بیماریهای نقص در تولید لنفوسیتها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین

*ناهنجاریهای ارثی گلبولهای قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل

*اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج

*نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی

*اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل

*بیماریهای ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف

*سایر بیماریها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماریهای کبدی، دیستروفی عضلانی ،سرطان ها.

امروزه ثابت شده است که سلولهای بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماریهای مزمن و حاد می باشند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماریهایی چون پارکینسون، بیماریهای کرونری قلب (با جایگزینی سلولهای ماهیچه ای قلب) ، دیابتها‌ (از طریق جایگزین نمودن سلولهای پانکراتیک ترشح کننده انسولین)، ، بیماریهای کبدی مثل سیروز، دیستروفی عضلانی، آسیبهای نخاعی و سکته در حال انجام می باشد.

پژوهش ها برای بیماری های زیرنیز  درحال انجام است:

جراحات نخاعی: آسیبهای نخاعی سالانه بالغ بر 750000 نفر در ایالات متحده را در بر می گیرد.

بازسازی استخوان:  امیدی برای درمان مبتلایان به اوستئوپروزیز

بیماری  MS  : بیماری پیشرونده مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که سالانه تعداد بسیاری را دچار می سازد.

این سلول ها درآینده ای نزدیک  امید به زندگی را برای بسیاری از بیماریها چند برابر می کند وکیفیت زندگی بسیاری از بیماران را به حد مطلوب می رساند.

اخذ از بخش دانش و زندگی تبیان