نقد نظریه پیاژه (در سطح کاربستی)                                                           

شاید بتوان برجسته ترین جنبه‌ی کاربستی نظریه پیاژه را در امر تعلیم و تربیت و آموزش مشاهده نمود. لذا اندیشه‌های پیاژه را می توان هم در سطح سیاست‌گذاری‌ها‌ی کلان و راهبردی آموزش و هم در سطح خردتر آموزش بسط داد. نگاهی به آراء نظریه پردازان آموزش و پرورش گویای آن است که سه نوع موضع گیری درباره یادگیری وجود دارد:

1. یادگیری مبتنی بر نمویافتگی و پافشاری در مورد نقش ارگانیسم در به ثمر رساندن یادگیری
2. یادگیری مبتنی بر نقش محیط (عوامل بیرونی) از واتسون تا اسکینر
3. یادگیری براساس تعامل ارگانیسم و محیط

بر این اساس می توان دو نوع نظام آموزشی را مطرح کرد:

1.         نظام آموزشی بسته        2- نظام آموزشی باز

در نظام آموزشی بسته:

1. محتوا هدفها و راهبردهای آموزشی از پیش تعیین شده اند.
2. لوازمی برای آموزش در نظر گرفته می شود که برای همه کلاسها یکسان‌اند.
3. تعامل بین نظام محدود کلاس و بافت وسیعتر فرد به حداقل تقلیل یافته است.
4. تعامل بین دانش آموز و لوازم تربیتی مشخص شده است و با نظام پاداش و تنبیهی مهار شده است.

ویژگی های برنامه در نظام آموزشی بسته:

1.         آموزش در قالب یادگیری به صورت یک فرآیند تراکمی و خطی سازماندهی شده است. 2-کارآمدی در یادگیری بر همه چیز مقدم است.

  3-نقش برنامه ریز، معلم و ارزیاب از یکدیگر متمایز است: برنامه ریز هدفها، محتواها و راهبردها را تعیین می‌کند، معلم در نقشی منفعل و انتقال دهنده است. 4- هدفهای رفتاری به صورت دستیابی به هنجارهای موفقیت در هر قسمت از برنامه جلوه‌گر می‌شود.

  5-رفتار در مقوله‌ی قبول و مردود قالب‌ریزی می‌شود و نظام پاداش و تنبیه جزء راهبردهای تربیتی است.

اما بر مبنای نظریه پیاژه، نظام آموزشی باز:

1. بر یک نظام شخصیتی فعال استوار است یعنی تمرکز بر یک الگوی انسان تمام عیار.
2. تفاوتها مورد تاکیدند اما نه به منظور برچسب زنی یا مقوله بندی بلکه با هدف پیگیری تا عمق.
3. به فعالیت فرد به صورت یک نظام فعال شخصیت نگریسته می شود.
4. پیشامدهای احتمالی از اهمیت تحسین برخوردارند.
5. فعالیت خودجوش و ارتجالی فرد جزء برنامه و بافت آموزشی است و حاوی یک عدم تعادل مداوم به منزله‌ی یک حالت پایدار است.
6. به جای توجه به محصول، توجه به فرآیند اساس کار قرار می گیرد و پیشرفت از خلال فرآیند نگریسته می‌شود.

ویژگی های برنامه در نظام آموزشی باز:

1. در یک برنامه مبتنی بر نظام آموزشی باز، داشتن مفهومی جاممع از دانش آموز، محیط آموزشگاهی و مبادلات دانش آموز با گستره‌ی خارج از مدرسه اساس کار است. آنچه دانش آموز از مدرسه برداشت می‌کند باید بتواند آن را در خارج از مدرسه به کار بندد.
2. یک برنامه‌ی باز با یک عدم تعادل مشخص می شود. این وضع به تغییر و تطور رغبتها و نیازهای فرد پاسخ می‌دهد.(معلم و محتوای آموزش در جهت ایجاد سئوال حرکت می کند.) 3- معلم نیز فعال است و برنامه ریز، اجراکننده و نظارت کننده است.

این سیستم آموزشی با توجه به فلسفه‌ی آموزش و پرورش جامعه‌محورانه و فردمحورانه‌ی پیاژه منطبق است. با توجه به نظریه ی تعاملی پیاژه امروز می‌دانیم که :

       الف- چهار عامل برای تحول روانی ضروری هستند: نمویافتگی، تعامل جسمانی، تعامل اجتماعی و تعادل جویی. فراهم آوردن شرایط همزیستی این چهار عامل در کلاس و سیستم آموزش مستلزم درک فعالیت خودجوش دانش‌آموز به منزله‌ی شکل عالی بنای خویشتن است.

     ب- شناخت بیشتر در اثر فرآیند ساختی به دست می‌آید نه از راه گرفتن و متراکم کردن اطلاعات. انسان سازنده است نه انبار کننده.

     ج- ساختن، مسیری را را طی می کند که این مسیر برای تمام کودکان و فرهنگها یکسان است.