باسمه‌تعالی

آموزش و پرورش پیش‌دبستانی و ابتدایی در آیینة تحول

مقدمه‌:

امروزه توفیق جوامع در زمینه‌های فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی در گرو برخورداری از یک نظام آموزشی پویا و سازنده‌گراست. آموزش و پرورش در طول زمان تحولات زیادی را به خود دیده است و برای  روبه رو شدن با دنیای دائماً‌ در حال تغییر ، گریزی از پذیرش تغییر و تحول،‌البته با رعایت ارزشها و اعتقادات خدشه ناپذیر نداشته است.

مسائل و مشکلاتی که آموزش و پرورش در زمینه‌های مختلف در دوره‌های گوناگون داشته است ، مسئولان ، دست‌اندرکاران و مدیران را به فکر واداشته تا اقدام به ایجاد تغییرات لازم نمایند. این اقدامات با شرایط حاکم بر جامعه و دیدگاههای موجود در آن رابطه داشته و در هر زمانی بعضی از این مسائل بر جسته شده و برنامه‌هایی برای رفع آنها مطمح نظر قرار گرفته است.

اینک که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیه الله العظمی خامنه‌ای در رهنمودهای حکیمانة خود بر ایجاد تغییر و تحول در آموزش و پرورش تأکید فرمودند و آن را برای پیشرفت نظام آموزشی بسیار ضروری دانسته‌اند ،  لازم است تمامی دست‌اندر کاران در هر سطح سازمانی به دنبال تحقق این رهنمود و انتظار باشند.

معاونت آموزش و پرورش عمومی با درک این ضرورت به دنبال بررسی زمینه‌های تغییر و تحول در دورة تحصیلی پیش‌دبستانی و ابتدایی است که به حق از مهمترین ، اثر‌گذار ترین و پایدار‌ترین دوره‌های تحصیلی است ‌ نظر به اینکه هر گونه تغییر و تحول هدفمند در هر نظام اجتماعی مستلزم برنامه‌ریزی و تدوین فرایندهای لازم است ، این معاونت در اولین گام برای شناساسی کاستیها و محدودیتها در سطح مدارس ، بهره‌گیری از نظرات، دیدگاهها ، تجربیات و نوآوری‌های مدیران مدارس در این دورة تحصیلی را در اولویت قرار داده است .لذا ضمن بیان اجمالی از ضرورت ، اهداف ، ابعاد ، گستره ، زمینه‌ها و... امیدوار است مدیران محترم با توجه به تجربیان ارزشمندی که در طول مدیریت بدست آورده اند یا در جریان تجارب موفق سایر مدیران هستند این مجموعه را مطالعه فرموده و با حضور در جلسه‌ای که برای تبادل نظر و بررسی ابعاد موضوع در این معاونت برگزار می‌شود شرکت نمایند.

تغییر و تحول چیست؟

تعداد مفاهیمی که به‌ گونه‌ای بیانگر تغییر و تحول هستند بسیار متعدد می‌باشند. . مفاهیمی چون نوآوری ، اصلاح ، جنبش ، پخش، انتشار و...  . با دقت در این مفاهیم این نتیجه بدست می‌آید که در ادبیات ما ، تغییرات در حوزه اندیشه، فرایند و عمل خیلی از هم تفکیک نشده‌اند و غالباً این مفاهیم  به جای یکدیگر به کار می‌روند. در اینجا مفهوم مورد نظر ما  تحول است و این مفهوم به کمک مفهوم تغییر قابل تعریف است. تحول را مجموعه‌ای از تغییرات می‌دانند که در طول یک دورة نسبتاً طولانی شکل می‌‌گیرد.

براساس این تعریف تحول را می‌توان نتیجة تغییرات مثبت دانست و تحول بصورت عینی و آشکار قابل مشاهده نیست بلکه آنچه بصورت واضح بیانگر تحول می‌باشد، همان تغییرات در مقیاس‌های کوچکتر می‌‌باشند که در طول هم و در جریان زمان تحول را معنی می‌کنند.

بنابراین برای ایجاد هر گونه تحولی باید ابتدا زمینه‌های تغییر در سطح عینی‌تر شناساسی و با ایجاد تغییرات هدفمند و تکاملی به سمت تحول حرکت کرد. ویژگی بارز تغییراتی که به تحول منجر می‌شوند، تغییر در سطح کمی و کیفی می‌باشد که آن پدیده را با پدیدة‌ قبلی کاملاً‌ متمایز می‌نماید. به عنوان مثال بکارگیری رایانه در انجام امور فعالیتها یک تحول اساسی محسوب می‌شود. زیرا در مقایسه با روشهایی که قبل از کاربرد رایانه انجام می‌گرفت کاملاً‌ متمایز است. در اینجا با توجه به هدفی که که بعداً‌ ذکر خواهد شد تحول را تغییر‌ات منظم ،‌مستمر و تکاملی در زمینه‌هایی که مدارس با آنها مواجه هستند می‌دانیم که امید است با ایجاد تغییرات در امور، عناصر و مؤلفه‌های مدرسه‌، زمینة تحول در فرایند تعلیم و تربیت دانش‌‌اموزان ، همان تربیتی که دانش‌آموز  با برخورداری از ارزشهای والای دینی ، مهارتهای اساسی برای زندگی اجتماعی و رقابت در دنیای امروزی را کسب می‌نماید. و به قول رئیس محترم جمهوری به حیات طیبه دست پیدا  می‌کند.

ضرورت و اهمیت تحول در دورة ابتدایی

          معمولاً تحول در هر زمینه‌ای بنا بر به هم خوردن تعادل و شکل‌گیری نیازها و شرایط جدید اتفاق می‌افتد. به همین دلیل ضرورت و اهمیت تحول در زمینه‌های مختلف از امور تقریباً‌ یکسانی ناشی می‌شوند. این امور وعوامل عبارتند از:

1-    تغییرات اجتماعی (جمعیت ، شیوه زندگی ، و...)

2-   پیدایش نظریه‌های جدید ودستیابی به یافته‌های علمی

3-   تکنولوژی‌های نوین

4-   افکار،‌اندیشه و دیدگاهها

5-   امکانات ، ظرفیت‌ها و شرایط

6-   توانمندیها، تخصصها ومهارتهای افراد

و...

در آموزش و پرورش پیش‌دبستانی و ابتدایی نیز این عوامل در احساس و درک ضرورت تغییر و تحول تأثیر گذار هستد. شرایطی که امروزه برای این دوره حاکم است با شرایط چند سال گذشته متفاوت است. قطعاً توانائی و مهارت افرادی که در این دورة تحصیلی تلاش می‌نمایند به کمک شرکت در دوره‌های آموزشی و کسب تجربه نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده و ظرفیت بیشتری را برای مداخله و مشارکت در بهبود فرایند‌های آموزشی ، اجرایی و مدیریتی بدست آورده‌اند. بنابراین موارد ذیل که تحول در این دوره را ضروری می‌‌نمایند می‌‌توان ذکر کرد:

-         یافته‌های علمی در زمینة روان‌شناسی یادگیری و نظریه‌‌های آموزشی

-         نیازهای جدید دانش‌‌آموزان با توجه به پر بار بودن تجارب آنها در جامعه و خانواده

-         تغییر در رویکرد‌های مدیریت جامعه و گرایش به سمت مدیریتهای محلی – منطقه‌ای

-         ظهور رقبای جدید ، ماهواره ، اینترنت و.... برای جذب دانش‌‌اموزان

-         پیچیده‌تر شدن زندگی اجتماعی و لزوم کسب مهارتهای لازم

-         محدودیت منابع مالی و اولویت‌های متعدد آموزشی – پرورشی

-         موانع و محدودیتهای موجود بر سر راه ارائه آموزش با کیفیت