برای تقویت مهارت سخن گفتن دانش آموزان ابتدایی چه کنیم؟

  توضیح دادن یعنی فهماندن مطالب به دیگران  که در روش های جدید تدریس از آن به عنوان مهارت های فرا زبانی سخن به میان آمده است استفاده از این خرده مهارت در کلیّه ی دروس کمک بسیار زیادی در یادگیری دروس و علاوه بر آن به تقویت مهارت سخن گفتن نیز می نماید مثلاً خلاصه ی درس را کدام یک از شما می تواند بخوبی بیان کند ،علی جان این مسأله رابرای دوستت توضیح بده ، برنامه ی دیشب تلویزیون را به صورت خلاصه برای دوستانت تعریف کن ،یکی از داستانهایی را که بلدی برای دوستانت بگو و.......

لازم به ذکر است که توضیح ها انواع گوناگونی دارند که توضیح توصیفی ،توضیح تفسیری وتوضیح استدلالی انواع آن می باشد یکی از همکاران برای از بین بردن کمرویی و یا خجالتی بودن دانش آموزان آنها را به بیان لطیفه ، بهترین خاطره ، بهترین سفری که تا بحال رفتی  و ....که بیان آن برای آنها راحت تر بود استفاده کرده و بعد گامهایی را که گفتیم را اجرا می نمودند.

نکته: در ابتدای سال لازم نیست که از دانش آموزان غلط های دستوری گرفته و یا بگوییم اگر این جمله را این طور بیان می کردی بهتر بود بلکه هنگامی که بچّه ها با معلم صمیمی تر شده و ترس های بی مورد آنها برطرف شد به آنها بگوییم حالا میخواهیم بدانیم کدامیک از شما علاوه بر پاسخ دادن به پرسش و یا هر گونه سخن گفتن را میتوانید از نظر دستوری نیز صحیح بیان کنید  واین جا همان مرحله ای است که دانش آموزدر سخن گفتن از سیاق محاوره ای فراتر رفته و به سیاق علمی وادبی نیز نزدیک میشود .

الف) قصه گویی

یکی از تکنیک ها و برنامه هایی که می تواند به رشد و بهبود زبان در کودکان کمک کند، قصه و قصه گویی است انسان ها در همه ی حالات زندگی با قصه همراه و مأنوس بوده اند و همین است که قصه را همزاد انسان دانسته اند. کودکان شیفته ی قصه و قصه گویی هستند . قصه تأثیر شگرفی در روان زبان، رفتار و شخصیت کودک برجا می گذارد. در کنار قصه گویی می توان از کودک خواست تا کلمه یا کلماتی را تکرار کند یا مثلاً بگوید که قهرمان از کجا حرکت کرده، نامش چه بوده، چه دید و چه گفت و …با این تکرارها می توان به کودک کمک کرد تا کلمات را بیان کند، به خاطر بسپارد و اگر احیاناً اشتباه یاد گرفته است تصحیح کند. قصه فرصت خوبی برای اصلاح لغزش ها و اشکالات زبانی می تواند باشد. بنابراین از علاقه فراوان کودکان به قصه باید بیشترین بهره را در امر زبان آموزی و تقویت سخن گفتن  تقویت تخیل و تفکر و گنجینه ی لغات شنیداری آنها کسب کرد. مربیان می توانند گاه گاهی از کودکان بخواهند که آنها به قصه گویی بپردازند. در قصه گویی دو مهارت مهم زبان آموزی یعنی گوش کردن و سخن گفتن تمرین و تقویت می شود.

ب) شعر

کودکان از همان آغاز زمزمه هایی شعرگونه دارند و از تولید آهنگ با هر وسیله ای که بیابند لذت می برند. هدف عمده شعر، رشد عواطف و باروری تخیلات و پرورش و ذوق و استعداد کودک است. علاوه بر آن پاسخی است به نیاز فطری کودک به موسیقی و آهنگ و گسترش دنیای ذهنی و تقویت حافظه و خلاقیت هنری و ادبی او. شعر به زبان گشایی کودک و آموزش غیر مستقیم کودکان و اصلاح گفتار آنان و حمایت و تقویت جریان رسمی زبان آموزی کمک می‌کند. اگر مربیان و معلمان پیش دبستانی و دبستانی شعر را به نحو صحیح بخوانند همه فواید موجود در شعر نصیب کودکان خواهد شد. وجود قافیه در شعر یکی از عواملی است که موجب گوش نوازی و جذب شنونده و شنیدن و خواندن آن می شود. کودکان پیش از رسیدن به وزن شعر موسیقی قافیه را می شناسند و برای آن ها، شعر بودن به داشتن قافیه مشخص می شود. کودکان به کلام آهنگین و شعر و موسیقی علاقمند هستند و ما می توانیم از این علاقه آنها در جهت زبان آموزی و گسترش واژگانی کودکان بیشترین بهره را ببریم. و با خواندن شعر و تکرار آن توسط کودکان موجبات رشد و تکامل زبانی آنها را فراهم آوریم.

ج) تصویر خوانی

آثار مصور به آثاری گفته می شود که وسیله ی انتقال پیام، تصویر است. تصویر اگر در حیطه محدودیت های ذهنی کودکان تهیه شود می تواند برای قوه ی بیان خلاقیت و روان شدن گویایی کودکان مفید باشد کتابهای تصویری ماجرا یا داستانی است که با استفاده از تصاویر، صحنه های ماجرا یا داستان به صورت پشت سرهم و پیوسته در برابر دیدگان کودکان قرار می گیرد آنها در عین حال که تصاویر مختلف را به هم ربط می دهند خود درباره تصاویر حرف می زنند و یا مربی آنها را توضیح می دهد. همین حرف زدن و آفرینش جمله ها و عبارت ها درباره ی تصاویر گام بسیار موثری در جهت تقویت سخن گفتن است و علاوه بر آن قوه ی تخیل، خلاقیت و ذهن بچه ها نیز تقویت می شود.

د) بازی های نمایش

بازی در شکل دادن شخصیت کودک بهترین نوع فعالیت است. بازی موجب نیرو بخشیدن به قدرت تخیل و بیان کودک می شود. امروزه استفاده از بازی های نمایشی و نمایش خلاق در کلاسهای پیش از دبستان به ابزار مفید در دست مربیان علاقمند جهت پرورش استعدادها و خلاقیت ها تبدیل شده است. نمایش خلاق فعالیت نمایشی خود جوشی است که کودکان تجربه ها و اعمال بزرگسالان را که دیده اند بازسازی می کنند. در هنگام بازی سخن می گویند و گفتگوهای صحنه های ضمیمه های مختلف زندگی را تکرار می نمایند بدیهی است انجام این نوع بازی ها، قدرت بیان و سخن گویی آنها و تسلط به زبان را در نزد کودکان تقویت می‌کند.