در آیات قرآن و روایات، زیاد این مضمون به چشم می خورد که خداوند فلان پیغمبر و فلان بنده ی صالح دیگری را در معرض بلاها و شدائد قرار داد، یا این مضمون که خداوند شدائد و بلاها را مخصوصاً متوجه کسانی می کند که مورد لطف و رحمت خاصه ی او هستند یا این مفهوم که شدائد و سختیها تحفه های الهی است. مثلاً در حدیث است "انّ الله اذا احبّ عبداً غنّه بالبلاء غنّاً» خداوند وقتی که بنده ای را دوست بدارد او را در شدائد غرق می کند، یا وارد شده که رسول اکرم(ص) حاضر نبود از غذای کسی تناول کند که هیچوقت شدت و سختی و گرفتاری به سراغ او نیامده است. این را علامت عدم قابلیت او و دور بودن او از خدا می دانست.

این سوال ابتدا به ذهن هر کسی می آید که چگونه لطف و محبت و رضایت خداوند از کسی اقتضا می کند که او را با شدائد و مشکلات مواجه کند. لازمه مهر و محبت فراهم کردن موجبات خوشی و آسایش است نه سختی و عدم آسایش.

جواب سوال زمانی معلوم می شود که فلسفه ی بلایا شدائد و سختیها و اثر آنها در وجود انسان معلوم شود. مشخص شود که به حکم قانون خلقت بسیاری از کمالات جز در مواجهه با سختیها، جز در نتیجه تصادمها و اصطکاکهای سخت، جز در میدان مبارزه و پنجه نرم کردن با حوادث و جز در روبرو شدن با بلایا و مصائب حاصل نمی شود.

اما نقش سختیها تنها ظاهر کردن گوهر واقعی درون انسان که مخفی و پوشیده است نیست، بلکه شدائد و سختیها و ابتلائات اثر تکمیل کردن و تبدیل و عوض کردن دارد. ابتلائات کیمیا است، بطوری که فلزی را به فلز دیگر تبدیل می کند، سازنده است یعنی از موجودی موجود دیگر می سازد، از ضعیف، قوی و از پست، عالی و از خام پخته به وجود می آورد. خاصیت تصفیه و تخلص دارد، که مدتها و زنگارها را می زداید. خاصیت تهییج و تحریک دارد. هوشیاری و حساسیت به وجود می آورد، ضعف و سستی را از بین می برد. پس اینگونه امور و ابتلائات و سختیها را نباید قهر و خشم شمرد، لطف است در شکل قهر، خیر است در صورت شر، نعمت است در مظهر نقمت.

ای جفای تو ز راحت خوبتر                و انتقام تو ز جان محبوبتر

منبع:

1-شهید مطهری، بیست گفتار، گفتار نهم، ص 178- 174