فرآیند املا در مغز

ابتدا تصور می شود که کلمه وارد بخشی از مغز سیستم شناختی می شود و به ناحیه ی نوشتاری می رود که املای کلمه را به هنگام نوشتن کنترل می کند.

دو مسیر متفاوت برای فرآیند املا وجود دارد که از سیستم شناختی به ناحیه ی نوشتاری برود. اگر کلمه آشنا باشد از مسیر A   می رود و اگر نا آشنا باشد از مسیر B   می رود.

مسیر A   برای کلمات آشنا مستلزم جورسازی کلمه با انباره ای از کلماتی است که املای صحیح آن ها فراگرفته شده است. این یک سیستم واژه نامه ای یا «واژگان» است با مشابه سیستمی که برای خواندن کلمات آشنا به کار می رود.

مسیر B   برای کلمات نا آشنا مستلزم یک مرحله ی آواشناسی است که کلمه به اصوات تشکیل دهنده اش (آواها) تجزیه می شود آن گاه با یک تجزیه کننده ی آوا به نویسه، قبل از ورود به ناحیه ی نوشتاری، پردازش می شود. ناحیه ی نوشتاری طرز نوشته شدن کلمه را کنترل می کند.

وقتی که نوشته شدن کلمه ای را داریم، پس از پردازش آن از طریق مسیر B   متوجه می شویم که این کلمه را قبلاً دیده ایم. بنابراین آن را مجدداً و این بار از مسیر A   پردازش می کنیم و اصلاح می نماییم. این امر احتمالاً به این دلیل است که املای کلماتی که قبلاً نوشته ایم را آسان تر می یابیم.

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد کودکان با مشکل املای منفرد از کودکان با مشکل توأم خواندن و املا در آزمون هایی که نقص شناختی بنیادین را مشخص می کند، متفاوت هستند.

مطالعات نشان می دهد که کودکان با نقائص املای منفرد مهارت های زبانی نسبتاً بهتری دارند و مشکلاتشان در مسیر آواشناس (مسیر B  ) است. کودکان با مشکل توأم املای ویژه و خواندن به نظر می رسد مهارت های زبانی ضعیف تری دارند و نقائص آوایی (آواشناسی) و هم چنین نقائص غیرآوایی (واژگانی) در املا دارند (مسیرهای B,A  )

خطاهای املایی

می توان خطاهای کودکان با مشکل املای ویژه را با انواع مختلف تقسیم کرد. در به وجود آمدن هر نوع خطایی املایی بیش از یک فرآیند ممکن است دخیل باشد و از این رو فرد باید مراقب باشد که هر نوع خطا را نشانگر یک نوع نقص نداند. برای مثال، خطاهای به اصطلاح آوایی ممکن است معلول مشکلات تبدیل آوا به نویسه باشد، با این حال ممکن است معلول عدم توجه کودک به اصوات و قادر نبودن به تمیز بین اصوات مختلفی که می شنود، نیز باشد. هم چنین ملاحظه شده است که کودکان با مشکل املای ویژه غالباً ترکیبی از این خطاها را نشان می دهند و بسیاری از خطاهایشان از لحظه ای به لحظه ای تغییر می کند.

با وجود این، اگر همراه با ارزیابی دقیق به کار رود، تشخیص نوع خطا ممکن است راهنمای مفیدی در پیدا کردن روش های مناسب کمک به یک کودک با مشکل خواندن ویژه باشد.

خطاهای آوایی

این خطاها در کودکان با مشکل املای ویژه بسیار متداول اند. خطاهای آوایی از لحاظ شکل کلمه دارای املای درستی هستند ولی به هنگام خواندن اصوات غلطی دارند. برای مثال، کودک ممکن است Lap   را به جای Lip   یا goase   را به جای goose   بنویسد. این اختلال، مشکل خواندن دارند.

خطاهای دیداری

برخلاف خطاهای آوایی، خطاهای دیداری اصوات درستی دارند ولی از لحاظ شکل کلمه غلط هستند. برای مثال Lite   به جای Light   و grate   به جای great  . این خطاها نشان می دهند که سیستم آواشناسی به دلیل مشکل در یادآوری دیداری کلمات آشنا، مختل است (یعنی نقص در سیستم واژگانی که قبلاً تشریح شد)

خطاهای جانشین سازی حروف

این خطاها سبب می شود که کودک pig   را به جای big   یا Log   را به جای dog   بنویسید. این خطاها ممکن است ناشی از مشکلات ادراک دیداری باشند. این علل بنیادین ممکن است با آزمون های ویژه تشخیص داده شوند.

خطاهای اضافه کردن و حذف کردن حروف

در خطای اضافه کردن، یک حرف اضافی به یک کلمه افزوده می شود. برای نمونه، beflore   به جای before   در خطاهای حذف کردن، حروفی حذف می شنوند، نظیر bicyle   به جای bicycle   این خطاها می تواند به علت مشکلات واژگانی یا آواشناسی باشد. بعضی حذف کردن ها، به ویژه حذف کردن های اصواتی نازک یا بسامه بالا نظیر th   ممکن است به علت مشکلات ظریف شنوایی باشد.

خطاهای زنجیره ای

اختلال زنجیره ای به خطاهای نظیر brigde   به جای bridge   و منجر می شود این خطاها به مشکلات سازمان دهی زنجیره ای مربوط هستند.

خطاهای غیرمنطقی

این خطاهایی هستند که با الگوهایی که در بالا تشریح شد، تناسبی ندارند. آنها نه شکل شان صحیح است و نه اصواتشان مواردی از چنین خطاهایی ritt   به جای right   و Lift   به جای Lough   می باشد.

تحلیل دقیق بعضی از این خطاها ممکن است مشکلی را در هجی کردن آوایی (صداها) نشان دهد. کودکانی که چنین خطاهایی را مرتکب می شوند در فرآیندهای آواشناسی و حافظه دیداری (فرآیندهای واژگانی) مشکل دارند. شگفت انگیز نیست که اغلب، شواهدی از مشکلات زبانی متنوع نشان می دهند.

پیشنهادات ترمیمی

برای درمان کودکانی که دارای ناتوانی های هجی کردن هستند، ارزش های آموزشی مشابه که طرفدار آموزش هجی کردن که کلاس های عادی هستند، استفاده می شود. به هر حال برای کودکانی که با روش های عادی یاد نگرفته اند، برنامه های ویژه و تأکیدات مخصوصی لازم است یکی از قضاوت های اصلی، تشخیص عوامل موثری است که در پیشرفت هجی کردن کودک مداخله می کنند مثلاً کودکی که مشکل فصل بندی دارد و همچنین مشکلاتی که در تمیز شنیداری دارد، مسلماً مشکلاتی در یادگیری نیز خواهد داشت مگر آن که آموزش با قوت ها و ضعف های آن کودک منطبق شده باشد. در این وضعیت روش آموزش فرآیند. یک تکلیف به روش تعلیم مهارت عادی اضافه می شود برخی پیشنهادات ترمیمی، شامل پیشنهادات کلی و ویژه در زیر ارائه می گردد.

1- آموزش انفرادی

کودکی که در کلاس در هجی کردن با شکست مواجه می شود به یک برنامه ی انفرادی نیاز دارد. بعد از آن که کودک به پیشرفت هایی دست یافت و اعتماد به نفس او افزایش یافت، می توان او را با کودک دیگر یا در یک گروه کوچک آموزش داد.

2- هشیاری هجی کردن را رشد دهید

به کودک از طریق تمرین کردن دروس و بازبینی نوشته های خویش آموزش دهید این امر بسیار اهمیت دارد یک برنامه ی ترمیمی برای هجی کردن، باید آگاهی در صحت هجی کلمات و عادت خود- نظارتی را در هجی کردن، ترتیب دهد.

3- برای نشان دادن موفقیت کودک دروس ترمیمی را ترتیب دهید.

اگر کودکان در تکالیف قابل دسترسی خود موفق باشند بیشتر برانگیخته شده، دامنه ی توجه طولانی تری خواهند داشت در نتیجه مدت زمان بیشتری روی تکلیف باقی می مانند. بنابراین بسیار مهم است که دروس به شیوه ای برنامه ریزی می شوند که در آن کودک موفقیت را تجربه کند، ترجیح داده می شود که برای هر پاسخی موفقیت را تجربه کند.

4- پر آموزی را مهیا کنید.

بسیاری از برنامه های هجی کردن، با کلمات بسیار زیاد و تن در دادن به یادگیری مختصر تعداد زیادی کلمه که در روزهای آتی فراموش می شوند، بهتر بوده و مقرون به صرفه تر است.

5- آموزش را با هدف تعمیم دهی مهیا کنید.

معلم ترمیمی، باید به کودکانی که ناتوانی های شدید هجی کردن دارند، تعمیم دادن را آموزش دهد بجای شناساندن قواعد، مواد را برای مطالعه به گونه ای فراهم کنید که کودک بتواند آن را تعمیم دهد. معلم می تواند بعد از تعمیم دهی قواعدی را که کودک کشف کرده است ارائه دهد.

6- از حواس چند گانه برای ارائه دروس هجی کردن استفاده کنید

همان طور که قبلاً گفته شد در آموزش هجی کردن، رویکرد چند حسی (حواس چند گانه) بهترین نتایج را به دست آورده است. در این رویکرد کودک می بیند- می شنود- و لمس می کند. رویکرد بصری، شنیداری، جنبشی و لامسه فر ناله برای خواندن و هجی کردن، نمونه ای از رویکرد چند حسی می باشد.

7- کودک را تقویت کنید.

در طول درس ترمیمی، تحسین، ترغیب ضروری است. تحسین با تقویت اجتماعی برای اکثریت بچه های کافی است. برای برخی از آنها ممکن است تقویت کننده های مادی ضروری باشد.

8- از لغاتی که جزو خزانه ی لغات و کارکردی کودک است، استفاده کنید.

بررسی ها نشان می دهند که کودکان موادی را که برای آنها معنی دار هستند، زودتر فراگرفته آنها را در حافظه ی خود نگه می دارند. ولی بیشتر گرایش دارند که مواد کلماتی را که برای آنها ناآشناست فراموش کنید.

9- مهارت های تجسمی را در هجی کردن رشد دهید

یکی از مهمترین همبسته های توانایی هجی کردن، حافظه ی بصری است حافظه بصری توانایی تجسم کردن (دیدن با چشمان ذهن) یا توانایی باز یافتن تصویر توالی حروف در یک کلمه، می باشد. کودکان مبتلا به توانایی های شدید خواندن هجی کردن در یادآوری شکل یک کلمه مشکلات بزرگی دارند. به همین دلیل آنها در تولید یک کلمه، خطاهای زیادی را مرتکب می شوند. به هر حال این کودکان از طریق تمرین می توانند حافظه شان را برای کلمات بهبود بخشند. برای ناتوانیهای شدید هجی کردن، روش های زیر به طور موفقیت آمیزی استفاده شده است:

(1) یک کلمه ناشناخته را که باید یاد گرفته شود بر روی تخته یا کاغذ بنویسید و آن را تلفظ کنید.

(2) از کودک بخواهید که به آن کلمه نگاه کند و آن را نام ببرد.

(3) سپس، کودک در حالیکه به کلمه نگاه می کند، هر یک از حروف را آن چنان که در کلمه نوشته شده، با انگشتان خود ترسیم کند. در این حالت به کودکان اجازه دهید که هر یک از حروف را (یا با صدای آن حرف و یا با نام آن حرف) بخواند. این امر به کودک کمک می کند که به طور دقیق تری آن کلمه را تجسم کند.

(4) کلمه را بردارید و یا آن را از دید کودک بپوشانید و از کودک بخواهید که آن را با انگشتان خود در هوا ترسیم کرده و در عین حال آن را بخواند. هدف از ترسیم در هوا آنست که به کودک در تجسم آن کلمه کمک شود.

(5) تا زمانی که کودک متقاعد شود که کلمه مورد نظر را فهمیده و می توان آن را به طور صحیح به یاد بیاورد، ترسیم در هوا و خواندن کلمه را ادامه داده و تکرار کنید.

(6) از کودک بخواهید آن کلمه را بخواند سپس نوشته ی کودک را با نوشته ی اصلی مقایسه کنید. اگر ضروری است آن را تکرار کنید.

(7) به همین روش کلمه ی دیگری به او بیاموزید.

(8) حالا از کودک بخواهید کلمه ای در هوا ترسیم کند و آن را از حفظ بنویسید چنانچه کودک شکست خورد قدمهای 7-2 را تکرار کنید.

(9) زمانی که کودک یاد گرفت کلمه را از حفظ هجی کند و کلمات دیگری را نیز یاد گرفت در یک دفترچه ی پیشرفت آن کلمه را یادداشت کنید.

(10) هر جا امکان دارد از کلمات یاد گرفته شده در جملات و در تکالیف منزل استفاده کنید.

ادامه دارد