ارزشیابی توصیفی

هرکاری که قضاوتی به همراه داشته باشد ارزشیابی است که بعضی از مواقع سنجش و ارزشیابی معدل هم به کار می روند ? اما به واقع هم معنا نیستند . سنجش ? اندازه گیری عملکرد است و مشتمل بر قضاوت نیست و این نقش بر عهده ی ارزشیابی می باشد. در واقع امتحان نوعی ارزشیابی است که طبق اصول معینی انجام می شود و وسیله ای برای توصیف تغییر رفتار دانش آموز در جهت اهداف آموزش و پرورش و کمک به بهبود یادگیری است اهداف زیر را دنبال می کند .

·                     کمک به یادگیری دانش آموز

·                     کمک به یادگیری دانش آموز برای آشنایی با هدفهای آموزشی - درسی

·                     برانگیختن رغبت و علاقه ی دانش آموزان به یادگیری

·                     تصمیم گیری برای شروع مراحل بعدی تدریس

·                     اصلاح روش تدریس

·                     ارتقاء و طبقه بندی دانش آموزان

·                     تصحیح نتایج فعالیت های فراگیران و دادن بازخورد به آنها

هدف ارزشیابی خدمت به آموزش است ? نه در کمین نشستن برای غافلگیر کردن دانش آموز و محک زدن او با معیار آنچه «نمی داند» . فرهنگ موفقیت را می توان با کاربرد صحیح در آموزش و ارزشیابی بر فضای کلاس غالب کرد.

اطاعات حاصل از سنجش و ارزشیابی مستمر و نتایج حاصل از بررسی و داوری معلم از فعالیت های دانش آموز به منظور تعمق بخشی و گسترش یادگیری در کلاس (اندازه گیری ) باید به این پرسش معلم پاسخ دهد که این دانش آموز در کجا قرار دارد و من برای پیشرفت او چه می توانم بکنم ؟

دسته بندی ارزشیابی های آموزشی

1- آغازین 2- تکوینی (مستمر) 3- تشخیصی 4- پایانی (تراکمی)

اهمیت ارزشیابی تکوینی (مستمر)

ارزشیابی جزء جدایی ناپذیر و اساسی در فرایند یاددهی - یادگیری است به طوری که اگر معلم شکل اجرای آن را هرگونه انتخاب نماید اندکی ازآثار آموزشی آن نمی کاهد .

به علت اهمیت این ارزشیابی (تکوینی) در توصیف داده ها و ارتباط تنگاتنگ آن با ارزشیابی توصیفی به توضیح آن می پردازیم .

·                     هدایت مداوم یادگیری دانش آموزان بر اساس تواناییهایشان به سمت تحقق انتظارات آموزشی و پرورشی .

·                     اصلاح بهبود روش های آموزش و پرورش اعمال شده در کلاس درس

·                     کشف راهکارهای متناسب با رشد هر دانش آموز تا او بتواند از مرز کنونی توانایی هایش فراتر برود .

·                     پی بردن به جریان های روان شناختی موثر در یادگیری دانش آموزان و ارائه بازخورد لازم

·                     آگاهی از چگونگی تشکیل ساختارهای ذهنی مربوط به دانش ? مهارت و نگرش اکتسابی و چگونگی فرایند و نحوه ی استفاده از آن در حل مسائل در شرایط و موقعیت جدید.

·                     انطباق روش? برنامه ? وسایل و منابع آموزشی با نیازهای دانش آموزان .

·                     کشف شکاف بین انتظارات آموزشی و پرورشی با دانش ? فهم ? مهارت و ... دانش آموزان و کمک به آنان برای کاهش این فاصله .

·                     آگاهی معلم از اینکه در کلاس درس چه موضوعی را آموزش داده است و این که کدام قسمت آموزش به کار بیشتر نیاز دارد.

در واقع تفسیر نتایج ارزشیابی تکوینی به این منظور انجام می شود که مشکلات و نارسایها و بد فهمی های یادگیری هر یک از دانش آموزان مشخص شود . و نیز روشهای مناسب برای رفع آنها را به معلم و دانش آموزنشان دهد.

تعریف ارزشیابی توصیفی

این طرح به صورت پیش آزمایشی در سال تحصیلی 82-81 اجرا و ارزشیابی شد .

منظور از روش های توصیفی در ارزشیابی توجه به رویکردی است که در آن معلم تغییرات و تحولات ایجاد شده دردانش آموزان را با فنون متفاوت بررسی کرده و به صورت مشروح بر اساس شاخصهای پیشرفت و با اهداف از پیش تعیین شده به اطلاع دانش آموزان و والدین می رسانند .

بررسی نظام ارزشیابی کشورهای مختلف جهان نشان می دهد استفاده از کارنامه توصیفی امری رایج و دارای سابقه ای طولانی است . در کشور فرانسه روش نمره گذاری استفاده از طیف یا عبارات توصیفی : بالاتر از استاندارد ? مطابق استاندارد? ناسازگار با استانداردو ... می باشد . در آلمان شش مقوله و یا طیف و در ژاپن استفاده از پنج مفهوم همراه با جملات توصیفی است . خلاصه اینکه در بسیاری از کشورهای مختلف جهان ? کارنامه فقط نمرات خام را شامل نگردیده و تمامی فعالیت ها و مهارت ها و نگرش کودک ? توصیف و ارزشیابی می شود . ارائه نمره صرف ضمن ایجاد رقابت ناسالم اضطراب ? یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تحت الشعاع قرار داده و با ایجاد افسردگی ? بخش زیادی از منابع و استعدادهای بالقوه انسانس و اقتصادی را تلف می نماید . برخورد معلمان و والدین و ارزش بیش از حد قائل شدن به امتحان و تکرار بیهوده آن و استفاده ابزاری از آن باعث ایجاد دلسردی از تعلیم و تربیت ونوعی رهایی از درس و تحصیل محسوب می شود .

سیاست گزاران آموزش و پرورش ایران از سالهای آخر دهه 70 شمسی تلاشهایی را برای بهبود ارزشیابی تحصیلی در دوره آموزش و پرورش عمومی آغاز کرده اند. تصویب آئین نامه امتحانات دو نوبتی به جای امتحانات سه ثلثی و مقررنمودن مصوباتی در زمینه ارزشیابی مستمر ? تصویب اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی و بالاخره تصویب اصول حاکم بر ارزشیابی در شورای عالی آموزش و پرورش از جمله فعالیت هایی است که در سالهای اخیر انجام شده است .

ارزشیابی کیفی – توصیفی الگویی کیفی است که تلاش می کند به عمق و کیفیت یادگیری همه جانبه دانش آموزان توجه کند و توصیفی از وضعیت یادگیری آن ها ارایه دهد که موجب اصلاح و بهبود و توسعه مهارت ها ، دانش ها و نگرش ها ی دانش آموزان می شود .

اهداف

·                     فراهم نمودن زمینه مناسب برای حذف فرهنگ بیست گرایی .

·                     بهبود کیفیت فرایند یاددهی – یادگیری .

·                     تا کید بر اهداف آموزش و پرورش به جای تاکید بر محتوا از طریق توجه به فرایند یادگیری

·                     فراهم نمودن زمینه های مناسب برای حذف حاکمیت مطلق امتحانات پایانی در تعیین سرنوشت تحصیلی دانش آموزان

·                     افزایش بهداشت روانی محیط یاددهی - یادگیری .

در راستای تحقق این اهداف ارزشیابی توصیفی در پنج محور در نظام ارزشیابی تغییر و تحول ایجاد نمده است .

محور اول : تغییر تاکید از ارزشیابی پایانی به ارزشیابی تکوینی (مستمر)

در رویکرد سنتی ارزشیابی ? عمدتا معلمان ? تلاش می نمودند از نتایج یادگیری دانش آموزان ارزشیابی به عمل آورند و آن را به صورت نمره گزارش دهند . کمتر تلاش می شد که به نحوه و چگونگی یادگیری و بهبود آن توجه شود . در ارزشیابی سنتی ارزشیابی به عنوان آخرین حلقه فرآیند یادگیری تلقی می شود .در این الگوی جدید ارزشیابی ? معلم ? ارزشیابی را در خدمت یادگیری قرار می دهد ؛ لذا نگاه وی به آن کاملا تغییر می کند . ارزشیابیهای او به گونه ای است که به یادگیری بهتر بینجامد . لذا ضعفهای عملکرد دانش آموزان و قوتهای آنها ? برای این منظور بررسی می شود که راهی برای برطرف کردن و یا بهبود آنها یافت شود . نه این که صرفا ضعفها منعکس شود . همچنین این الگوی ارزشیابی ? موجب می شود معلم خود را همسفر یادگیری دانش آموزان بداند و با آنها در مسیر حرکت کند . نه کسی که در پایان راه ایستاده و منتظر است که مشاهده کند چه کسی زودتر به پایان راه (یادگیری) می رسد. با این توضیحات روشن می شود که ارزشیابی توصیفی کاملا پویا است و عنصری که پویایی آن را تشدید می کند ارائه بازخوردهای توصیفی است .

محور دوم : تغییر مقیاس فاصله ای (20 - 0 ) به مقیاس ترتیبی ( در حد انتظارو ...)

در طول سالیان دراز? مقیاس مورد استفاده در کشور ? مقیاس فاصله ای (نمره 20 - 0 ) بوده است و معلمان نتایج آزمونها را بر اساس آن به دانش آموزان و والدین ? بازخورد داده اند . این شکل از بازخورد به دلیل ابهام در تغییر و دقت زیاد در فواصل بین آن (80 قسمت بیست و پنج صدمی ) ? رقابت برانگیز بوده به همین دلیل است که در طول این سالها ? نمره ی بیست بسیار مورد احترام و توجه بوده است . مقیاس ترتیبی (بیش از حد انتظار و ... ) این مشکلات را ندارد . کمتر ایجاد رقابت می نماید و انعطاف پذیری بیشتری دارد ؛ در طرح ارزشیابی توصیفی ? جایگزین نمره در کارنامه است .

ادامه دارد