شاید در نگاه اول بین لقمه ای که می خوریم و تاثیرات روحی و روانی رابطه ای به نظر نیایید زیرا در پندار عمومی غذا و هر آنچه ما می خوریم با بدن ما در ارتباط است آن چاق، لاغر، قوی و یا ضعیف بیمار و یا سلامت می کند. با این تصور محدودی که از تاثیر خوردنی ها وجود دارد وقتی صحبت از تاثیر لقمه حلال یا حرام بر روح و روان آدمی می شود پذیرش این ارتباط برای عده ای سخت و دور از ذهن می آید.
تاثیری که خوردنی ها(1) بر روح و روان ما می گذارند حقیقتی است که به آن توجه لازم نمی شود اما با کمی دقت و مطالعه این غفلت زدوده شده و حقیقت نمایان می شود. برای اثبات یا بهتر بگوییم توجه دادن به این معنا هم می توان به واقعیت های جاری پزشکی اشاره کرد و هم می توان از روایاتی مدد گرفت که با صراحت تمام این واقعیت را بیان می دارند.
حتما شما هم دیده اید کسی را که از بیماری روحی رنج می برد و با مراجعه به پزشک مربوطه، ملزم می شود دارو یا داروهای خاصی را مصرف کند تا روان او را بهبود یابد. به نظر این ملموس ترین نمونه ایست که می توان با دقت در آن، تاثیر خوردنی در روح و روان انسان را به وضوح مشاهده کرد؛ زیرا این دارویی که او می خورد نظیر پودر پروتئین نیست که بازو و عضله بسازد یا بخشی از اندام و اعضای او را ترمیم کند؛ بلکه تنها با فعل و انفعالاتی، روح و روان فرد را نشانه رفته و بر آن تاثیر می گذارد.
با مراجعه به روایاتی که از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به ما رسیده است حقایقی کشف می شود که از تاثیر مواد غذایی بر جان آدمی سخن می گویند.
در روایات به هر دو سوی تاثیرات غذایی اشاراتی شده است. برخی روایات مانند آنچه که در ادامه می آید آثار مثبت و مطلوب تعدادی از مواد غذایی را بر شمرده اند:
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: عَلَیْکُمْ بِالزَّیْتِ؛ از روغن زیتون غفلت نکنید؛ زیرا معده را پاک مىکند، بلغم(2) را زدوده؛ اعصاب را تقویت مىکند و بیمارى مضمن را از بین می برد، وَ یُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ یُطَیِّبُ النَّفَسَ وَ یَذْهَبُ بِالْغَمِّ؛ اخلاق را نیکو ساخته؛ روح را آرامش می دهد و اندوه را برطرف می کند.(3)
امام صادق علیه السلام فرمود: یکی از پیامبران الهی نزد خداوند متعال از غمی که به آن مبتلا شده بود شکوه کرد. فَأَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِأَکْلِ الْعِنَبِ؛ خداوند به او دستور داد انگور بخورد تا غمش برطرف شود. (4)
امیرالمومنین علیه السلام فرمود أَکْلُ الْعَدَسِ یُرِقُّ الْقَلْبَ وَ یُکْثِرُ الدَّمْعَهَ؛ خوردن عدس موجب می شود تا قلب انسان رقیق شود اشک او زیاد شده(5) و به سرعت جاری شود.(6)
رسول خدا صلی الله علیه و آله به جعفر فرمود: یَا جَعْفَرُ کُلِ السَّفَرْجَلَ؛ جعفر! « بِه» بخور؛ فَإِنَّهُ یُقَوِّی الْقَلْبَ وَ یُشَجِّعُ الْجَبَانَ؛ چرا که « بِه» قلب را قوی می کند و به ترسو شجاعت می بخشد. (7)
در مقابل برخی روایات از آثار نامطلوب و مخربی سخن گفته اند که برخی مواد غذایی بر جان ما انسانها می گذارند. برای نمونه می توان به این روایات استناد کرد:
امام صادق علیه السلام فرمود: الخَمرُ یُورِثُ الاِرتِعاشَ وَ یَذهَبُ بِنُورِهِ وَ یَهدِمُ مُرُوءَتَه؛ شراب سبب لرزش در اندام شده و باعث می شود نور انسانیت از شخص برود و مردانگی و غیرتش نابود شود تا جایی که حتی نسبت به بستگان و محارم خودش هم رحم نمی کند؛ نسبت به آنها نیز نظر سوء پیدا کرده و به قتل آنها همت می‌گمارد.(8)
با شنیدن این تحلیل و مشاهده نمونه های خارجی این نتیجه به دست می آید که شراب و هر نوع مست کننده‌ای روح انسانی انسان را می میراند و از او موجودی به مراتب بدتر و پست از حیوان می سازد که حتی به خانواده خود هم رحم نکرده و آنها را نیز مورد تعرض قرار می دهد کاری که حتی حیوان هم از آن مبراست.
امام صادق علیه السلام فرمود: خون [گذشته از بیماریهای جسمانی که تولید می کند(9)] یُسِیءُ الْخُلُقَ اخلاق را بد می کند وَ یُورِثُ الْکَلَبَ و موجب کَلَب(10) می شود الْقَسْوَةَ فِی الْقَلْبِ قلب را سنگ می کند وَ قِلَّةَ الرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ و دلرحمی و عاطفه را کم. تا جایی که بعید نیست فرزند یا والدین یا یکی از عزیزان و نزدیکان خود را به قتل رساند.(11)
آنچه گذشت تنها بخشی از تاثیرات خوب و بدی هستند که خوردنی ها به شکل اتوماتیک بر روح و روان ما می گذارند. با این مقدمه که در واقع پاسخ به پرسش ابتدایی این بحث بود وارد بحث تاثیراتی می شویم که لقمه حلال یا حرام بر جان ما می گذارد. همانطور که عدس قلب را رقیق می کند و خون دل را قسیّ؛ لقمه، اگر حلال باشد دل را نورانی می کند و اگر حرام باشد دل را به ظلمتکده ای برای شیاطین تبدیل می کند.
بحث تفصیلی در باره خواص روحی و روانی لقمه حلال و حرام را در مقاله بعد پی می گیریم.
پی نوشت ها:
(1) در تعریف لقمه حرام گفتیم که هر گونه تصرف حرامی مصداق اکل به حرام است ولی چون خوردن روشن ترین روش تصرف است از آن به عنوان سمبل تصرف یاد می شود. بنابراین هر گونه تصرف حرامی مصداق اکل به حرام است و همچو او تاثیراتی که می آید را خواهد داشت.
(2) ترشحات لزج سلولهای دستگاه گوارش که با مقداری از انساج پوششی داخلی دستگاه گوارش و توده ای از میکربها مخلوطند و در امراض عفونی معده یا روده ها ( بخصوص اسهال یا استفراغ ) بخارج دفع می شوند.
(3) عیونأخبارالرضا علیه السلام ج2 ص35
(4) الکافی ج6 ص351
(5) همان ص343
(6) المحاسن ج2ص504
(7) الکافی ج6 ص357
(8) المحاسن ج2ص334
(9) در متن کامل این روایت به بیماریهای جسمی خوردن خون هم اشاره شده است.
(10) علامه مجلسی (ره) می نویسد: گویا مقصود از «کَلَب» در حدیث، تشنگى یا پرخورى یا دیوانگى مانند کسی که سگ هار او را گاز گرفته باشد. بحار الانوارج62ص136
(11) الکافی ج6ص242
اخذ: تبیان
کلمات کلیدی:
